زبان اُزبکی ( به ازبکی: O'zbek tili / Ўзбек тили / اۉزبیک تیلی ) یکی از زبان های ترک تبار است. ازبکی زبان رسمی کشور ازبکستان است و حدود ۲۷ میلیون نفر گویشور دارد. این زبان از شاخهٔ قارلق زبان های ترکی تبار است. زبان های فارسی، عربی و روسی تأثیرات خارجی محسوسی بر زبان ازبکی داشته اند. واژگان، جمله سازی و تلفظ در زبان ازبکی از راه ریشه های تاریخی به شدت تحت تأثیر زبان فارسی قرار گرفته است. نویسندهٔ کتاب واژه های فارسی در زبان ازبکی بیش از چهار هزار واژهٔ فارسی در زبان ازبکی را گردآوری کرده است. گویش برخی از این واژه ها در زبان ازبکی نسبت به زبان فارسی، کمی تفاوت دارد ولی بسیاری از آن ها همانند واژگان فارسی به کار می رود. بیشتر کتب قدیمی و تاریخی ازبکستان نیز به زبان فارسی یا به زبان ازبکی با استفاده از الفبای فارسی نگاشته شده که در کتابخانه ها و موزه های این کشور به نمایش گذاشته شده است. [ ۴]
در ادبیات اقوام ترک زبان آسیای مرکزی هزاران واژهٔ فارسی می یابید. یک شعر قرون وسطایی در زبان ترکی به ویژه زبان ازبکی ده ها ترکیب فارسی دارد برای نمونه بیت «لیلی سر زلف شانه می کرد/ مجنون دُر اشک دانه می کرد» به صورت «لَیلی سر زلف شانه ای دور/ مجنون در اشک دانه ای دور» در زبان ازبکی ترجمه شده است. در کتابخانهٔ ابوریحان بیرونی در ازبکستان ۴۳ هزار نسخهٔ خطی نگهداری می شود که ۳۹ هزار تای آن ها به زبان فارسی است. [ ۵] بسیاری از واژگان زبان عربی از طریق زبان فارسی وارد زبان ازبکی شده اند. واژگان زبان ازبکی به شدت از زبان پارسی و لهجه های آن یعنی تاجیکی و دری اثر پذیرفته است. [ ۶] [ ۷]
«ازبکی» یک اصطلاح نوظهور است و امروزه به جای اصطلاح «ترکی» در ازبکستان استفاده می شود. تا سال ۱۹۰۴ به مانند سایر زبان های آسیای مرکزی، ازبکی نیز با خط فارسی - عربی نوشته می شد. از ۱۹۲۴ تا ۱۹۴۰ از الفبای لاتین استفاده شد و از ۱۹۴۰ تا ۲۰۰۲ نیز از الفبای کریل برای نگارش آن استفاده شد و از سال ۲۰۰۲ به بعد نیز دوباره الفبای لاتین مخصوص ازبکی مورد استفاده قرار گرفت.
تخمین ها از تعداد گویشوران این زبان بسیار اختلاف دارند. دانشنامهٔ سوئدی Nationalencyklopedin تعداد گویشوران بومی را ۳۰ میلیون نفر تخمین زده است. [ ۸] منابع دیگر گویشوران ازبکی را به صورت زیر تخمین زده اند: ۲۱ میلیون نفر در ازبکستان، ۳٫۴ میلیون نفر در تاجیکستان، ۹۰۰ هزار نفر در افغانستان، ۵۰۰ هزار نفر در قرقیزستان، ۶۰۰ هزار نفر در قزاقستان، ۳۰۰ هزار نفر در ترکمنستان و ۳۰۰ هزار نفر در روسیه.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر ادبیات اقوام ترک زبان آسیای مرکزی هزاران واژهٔ فارسی می یابید. یک شعر قرون وسطایی در زبان ترکی به ویژه زبان ازبکی ده ها ترکیب فارسی دارد برای نمونه بیت «لیلی سر زلف شانه می کرد/ مجنون دُر اشک دانه می کرد» به صورت «لَیلی سر زلف شانه ای دور/ مجنون در اشک دانه ای دور» در زبان ازبکی ترجمه شده است. در کتابخانهٔ ابوریحان بیرونی در ازبکستان ۴۳ هزار نسخهٔ خطی نگهداری می شود که ۳۹ هزار تای آن ها به زبان فارسی است. [ ۵] بسیاری از واژگان زبان عربی از طریق زبان فارسی وارد زبان ازبکی شده اند. واژگان زبان ازبکی به شدت از زبان پارسی و لهجه های آن یعنی تاجیکی و دری اثر پذیرفته است. [ ۶] [ ۷]
«ازبکی» یک اصطلاح نوظهور است و امروزه به جای اصطلاح «ترکی» در ازبکستان استفاده می شود. تا سال ۱۹۰۴ به مانند سایر زبان های آسیای مرکزی، ازبکی نیز با خط فارسی - عربی نوشته می شد. از ۱۹۲۴ تا ۱۹۴۰ از الفبای لاتین استفاده شد و از ۱۹۴۰ تا ۲۰۰۲ نیز از الفبای کریل برای نگارش آن استفاده شد و از سال ۲۰۰۲ به بعد نیز دوباره الفبای لاتین مخصوص ازبکی مورد استفاده قرار گرفت.
تخمین ها از تعداد گویشوران این زبان بسیار اختلاف دارند. دانشنامهٔ سوئدی Nationalencyklopedin تعداد گویشوران بومی را ۳۰ میلیون نفر تخمین زده است. [ ۸] منابع دیگر گویشوران ازبکی را به صورت زیر تخمین زده اند: ۲۱ میلیون نفر در ازبکستان، ۳٫۴ میلیون نفر در تاجیکستان، ۹۰۰ هزار نفر در افغانستان، ۵۰۰ هزار نفر در قرقیزستان، ۶۰۰ هزار نفر در قزاقستان، ۳۰۰ هزار نفر در ترکمنستان و ۳۰۰ هزار نفر در روسیه.
wiki: زبان ازبکی