ریخته گری

[ویکی فقه] فرایند تولید قطعه‏های فلزی از طریق ریختن فلزات مذاب در قالب را ریخته گری می گویند که ازعنوان یاد شده به مناسبت در باب تجارت به کار رفته است.
ریخته گری طلا و نقره و مانند آن از زیور آلات، از شغلهای مکروه شمرده شده است.

تملک خاک ریخته گری
تملّک خاکه ریخته گری که درون آن ذرات طلا و نقره متعلق به مشتریان وجود دارد، با علم به اعراض صاحبانش از آن، جایز است.
در فرض گمان داشتن به اعراض، نسبت به جواز تملک اشکال شده است.
برخی، اکتفا به ظن را در صورتی که عرف و عادت بر خلاف آن نباشد، بعید ندانسته‏اند.
در غیر صورت علم یا ظن، با معلوم بودن صاحبان آنها، هرچند در میان افرادی معین، باید از آنان حلالیت بطلبد یا آن را به ایشان برگرداند و چنانچه حق هر کدام به طور دقیق مشخص نباشد، باید با آنها مصالحه کند و اگر مالک ـ حتی در میان افرادی معیّن ـ معلوم نباشد، باید آن مال را از طرف صاحبش صدقه دهد؛
لیکن در اینکه اگر بعدها مالک آن پیدا شود و به صدقه رضایت ندهد، آیا صدقه دهنده ضامن است یا نه؟ اختلاف می‏باشد. و نیز در اینکه مصرف این نوع صدقه، مصرف صدقه‏های واجب است یا مستحب، اختلاف است.
فروختن خاکه ریخته گری قراهم آمده از دو یا چند فلز
فروختن خاکه ریخته گری فراهم آمده از دو یا چند فلز مختلف، همچون طلا، نقره و سرب، در برابر چند فلز مختلف از همان جنس یا سایر اجناس غیر از فلز، جایز است؛ لیکن در برابر یکی از آن اجناس جایز نیست، مگر در صورتی که مقدار آن یک جنس از مقدار همان جنس در خاکه فزون‏تر باشد. بنابر این، فروختن خاکه طلا و نقره در برابر طلا و نقره توأمان جایز است و در برابر طلا یا نقره به تنهایی در صورتی جایز است که طلا یا نقره‏ای که ثمن قرار گرفته، فزون‏تر از طلا یا نقره موجود در خاکه آن باشد تا ربا لازم نیاید.

ریخته گری، فن شکل دادن فلزات و آلیاژها از طریق ذوب، ریختن مذاب در محفظه ای به نام قالب و آن گاه سرد کردن و انجماد آن مطابق شکل محفظه قالب است. این روش کهن ترین فرایند شناخته شده برای به دست آوردن شکل مطلوب فلزات است. اولین کوره های ریخته گری از خاک رس ساخته می شدند و لایه هایی از مس و چوب به تناوب در آن چیده می شد.
درصد بسیار بالایی از کالاهای تولید شده حاوی حداقل یک قطعه ریخته گری هستند. اندازه قطعات ریخته شده می تواند از چند گرم و چند میلیمتر ( مانند دندانه های منفرد یک زیپ ) تا بیش از ۱۰ متر و چندین تن باشد ( مانند چرخ پروانه های بزرگ یا قاب های عقب کشتی های اقیانوس پیما ) . فرآیندهای ریخته گری اغلب زمانی استفاده می شوند که تولید شامل اشکال پیچیده بوده، یا قطعات دارای مقاطع توخالی یا حفره های داخلی باشند. همچنین قطعاتی که دارای سطوح منحنی نامنظم هستند ( به جز مواردی که می توانند از ورق فلزی نازک ساخته شوند ) ، قطعات بسیار بزرگ یا قطعات ساخته شده از فلزاتی که ماشین کاری آن ها دشوار است، را نیز بیشتر به روش ریخته گری می سازند. [ ۱]
در بسیاری از روش های ریخته گری از الگو ( Pattern ) برای شکل دادن قالب و ایجاد حفره در آن به شکل قطعه مورد نظر استفاده می شود. الگوهای چندبار مصرف معمولاً از جنس چوب، پلاستیک یا فلز ساخته می شوند و الگوهای یکبار مصرف معمولاً از موم، پلاستیک یا فوم پلی استایرین ساخته می شوند. همچنین معمولاً برای ایجاد حفره های داخلی قطعات از ماهیچه یا مغزه ( Core ) استفاده می شود. [ ۲]
ریخته گری قدمتی ۷ هزار ساله دارد. کهن ترین قطعه ریخته گری جهان یک قورباغه مسی متعلق به ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است که در بین النهرین یافت شده است. [ ۳]
به عبارت ساده تر، ریخته گری کارخانه ای است که در آن مواد ریخته گری با ذوب فلز، ریختن فلز مایع در قالب و سپس اجازه انجماد به آن تولید می شود. لازم است ذکر شود ریخته گری ها فقط محصولات فلزی را برای قطعات موتور، راه آهن یا لوله تولید نمی کنند بلکه اجزایی را برای ماشین هایی تشکیل می دهند که برای ساخت بسیاری از محصولات مصرفی ضروری که ما به آنها وابسته هستیم، نیاز دارند. [ ۴]
ریخته گری یک فناوری ماقبل تاریخی است. زمان دقیق شروع ریخته گری فلزات مشخص نیست، اما در آثار باستان شناسی نسبتاً دیر ظاهر شده است. باستان شناسان به دوره ای که در آن استفاده از فلزات برای اولین بار به مرحله استادی رسید نام کالکولیتیک داده اند و این دوره را که بلافاصله قبل از عصر برنز شروع شد، تقریباً بین ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می دانند. [ ۵]

ریخته گری (casting)
فرآیند تولید قطعات یکپارچه، از طریق ریختن مادۀ مذاب در قالبی با شکل مورد نظر، و سردکردن قطعه در قالب. از این فرآیند برای شکل دادن به موادی ازقبیل شیشه ، پلاستیک ، فلز، و آلیاژاستفاده می کنند. ریخته گری فلزات تقریباً از ۵هزار سال پیش شروع شد. طلا، مس، و مفرغنخستین مواد ریخته گری بودند. پس از آن آهن ریخته گری شد و امروز نیز روی و فلزات دیگر ریخته گری می شوند. روش سنتی ریخته گری فلزات ریخته گری در ماسه است . در این روش، با مدل قطعۀ مورد نظر، حفره ای در مخلوط ماسۀ مرطوب و خاک رسمی سازند. سپس فلز مذاب را در قالب می ریزند تا پس از سرد و منجمد شدن شکل قالب را به خود بگیرد. پس از آن، قالب ماسه ای را می شکنند تا قطعۀ ریخته گری را خارج کنند. از قالب های فلزیدایمی نیز در ریخته گری، به ویژه در فرآیند تولید انبوه قطعات کوچک استفاده می کنند. در این روش، فلز مذاب را با فشار در قالبی فلزی تزریق می کنند که با آب سرد می شود. ریخته گری پیوسته فرآیندی برای تولید شمشال و تختالاست. در این فرآیند، فلز مذاب را در قالبی توخالی می ریزند که با آب سرد می شود و مقطعی به شکل مورد نظر دارد. پوسته ریزی(ریخته گری قطعات توخالی) برخلاف ریخته گری سنتی که قالب با فلز مذاب یا دوغاب گچپر می شود، برای ریخته گری قطعات توخالی ، فقط جدارقالب با لایهای از موادی مانند فلز یا خاک رس پوشانده می شود. از این روش بیشتر برای مجسمه سازی استفاده می کنند. با این روش ، مجسمه ساز مطمئن می شود که ضخامت مجسمه در همه جا یکسان است ، زیرا در غیر این صورت ممکن است فلز براثر سرد شدن و انقباض ترک بخورد. همچنین، پوسته ریزی وزنِ کل قطعات را کاهش می دهد و برای ساختن مجسمه های بزرگ بسیار کاراست. ریخته گری مومیاز فنون باستانی ریخته گری برنز است . قدیمی ترین نمونه های ریخته گری شده به این روش حدود ۳هزار سال قدمت دارند و در مصر باستان و اورریخته شده اند. در ساده ترین حالت ، مدلی از جنس موم را با خاک رس و گچ پوشش می دهند و سوراخ کوچکی در زیر آن باقی می گذارند. با گرم کردن قالب، رس و گچ سفت، و موم ذوب می شود و از سوراخ بیرون می آید. سپس، قالب را با برنز مذاب پر می کنند و پس از منجمد شدن آن، قالب را می شکنند و قطعۀ برنزی را بیرون می آورند. برای ریختن قطعات بزرگ تر یا توخالی ، ابتدا ماهیچهای گچی، تقریباً به شکل قطعۀ مورد نظر می سازند. سپس میله هایی آهنی در آن فرو می برند و لایه ای موم روی آن می مالند و با کنده کاری جزئیات شکل قطعۀ مورد نظر را روی موم ایجاد می کنند. سپس موم را با دوغاب رس پوشش می دهند و صبر می کنند تا رس سفت شود. وقتی این قالب را گرما دهند، لایۀ موم، بین ماهیچۀ گچی و لایۀ رسی، ذوب می شود. در این مرحله، برنز مذاب را در فاصلۀ بین این دو، در فضایی که قبلاً موم آن را پر کرده بود، می ریزند. سرانجام قالب و ماهیچه را خراب می کنند تا قطعه ای دقیقاً مانند مدل مومی به دست آید.