رودخانه های زیرحوضه کویر سیرجان

رودخانه های حوضه کویر سیرجان، حوضه کویر سیرجان در قسمت جنوبی حوضه آبریز ایران مرکزی واقع شده و از نظر وسعت پنجمین حوزهٔ این حوزه آبریز می باشد. حدود جغرافیایی آن از شمال به زیر حوزه های کویرسیاه کوه و گاوخونی، از غرب به زیر حوضه مهارلو - بختگان، از شرق به زیر حوزه کویر در انجیر، از جنوب به زیر حوزه هامون - جازموریان و از جنوب به حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان محصور می گردد. مساحت این زیر حوزه ۵۳۷۵۰ کیلومتر مربع برآورده شده است. از رودخانه مهم آن می توان به اعظم به طول ۲۱۰ کیلومتر، مروست - بوانات ( ۱۰۲ کیلومتر ) ، حسین آباد یاسوج ( ۷۵ کیلومتر ) ، دره ملکی ( ۷۵ کیلومتر ) ، کمررود ( ۷۵ کیلومتر ) ، بصیران ( ۶۵ کیلومتر ) و پاریز ( ۶۰ کیلومتر ) اشاره نمود. ارتفاعات مهمی که رودخانه های این این زیرحوضه از آنها سرچشمه می گیرند، عبارتند از: یال خری به ارتفاع ۳۳۰۷ متر، پرون ( ۳۲۸۸ متر ) ، قله قوچی ( ۳۱۳۲ متر ) ، چشمه نعمت ( ۲۹۵۰ متر ) ، قرمز ( ۲۶۱۵ متر ) و پاخ آباد ( ۲۴۳۲ متر ) . از نظر کیفیت آب رودخانه های این زیر حوزه از مناطق بی کربناته کلسیک، بی کربناته در سازنده های سیلیکاته، بی کربناته سولفاته به صورت ناپیوسته و پراکنده، سولفاته کلروره به صورت پراکنده و ناپیوسته، کلروره - تبخیری و شور و در دشتها از مناطق بی کربناته، سولفاته بی کربناته، سولفاته کلروره و شور عبور می کنند. [ ۱]
از رودهای مستقل زیر حوزه کویر سیرجان که در جنوب شرق مرکز شهرستان بوانات ( سوریان ) در استان فارس جریان دارد، از کوه های قرمز با ارتفاع ۲۶۱۵متر، کوه فلات قرمز با ارتفاع ۲۵۳۵ متر واقع در حدود ۴۵کیلومتری شهر سوریان سرچشمه می گیرد، آبادی های حسامی، توجردی، بندنو، برازجان، خوانسار، حسن آباد، هاشم آباد و چاکری را مشروب ساخته در نهایت به کویر ابرقو می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه بوانات را دریافت می کند. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی و در ابتدای مسیر با جهت شمال غرب به جنوب شرق و از آبادی توجردی با جهت غرب به شرق از آبادی حسین آباد با جهت جنوب به شمال جریان دارد. طول رودخانه ۲۱۰کیلومتر، شیب متوسط بستر آن ۰/۲ درصد و در منطقه بی کربناته، سولفاته و کلروره جریان دارد. [ ۲]
• کمر رود: از شاخه های رودخانه اعظم که در جنوب غرب مرکز شهرستان مهریز جریان دارد، از کوه های چاه ترش با ارتفاع ۲۴۲۰ متر، شاخ آباد با ارتفاع ۲۴۳۲ متر و بازرگان با ارتفاع ۲۴۴۷ متر واقع در حدود ۵۳ کیلومتری جنوب غرب شهر مهریز سرچشمه می گیرد. آبادی در مسیر رودخانه وجود ندارد و در شمال شرق مروست به رودخانه اعظم می ریزد. منبع تغذیه رودخانه و نزولات جوی و در جهت شمال شرق به جنوب غرب جریان دارد. طول رودخانه ۷۵ کیلومتر، شیب متوسط بستر آن ۰/۹درصد و در مناطق سولفاته، کلروره، بی کربناته در سازنده های سیلیکاته جریان دارد. [ ۳]
• مروست ( بوانات ) : از شاخه های رودخانه اعظم که در شمال غرب مرکز شهرستان بوانات جریان دارد، از کوه قندیله باارتفاع ۲۵۰۰ متر واقع در حدود ۲۷ کیلومتری شمال غربی شهر سوریان سرچشمه می گیرد و آبادی های سنگبر، دیده بانی، قنات ملک، چیان، سوریان، جعفرآباد پایین، قاضی آباد، شیران، ده امامزاده، دشت خورده، مزایجان، کرمگاه، باقرآباد، سویچ و مروست را مشروب ساخته و در شرق آبادی مروست به رودخانه اعظمی ریزد. این رودخانه در ابتدای مسیر خود با نام بوانات جریان پیدا می کند. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی و در ابتدای مسیر با جهت شمال غرب به جنوب شرق و از آبادی سویچ با جهت جنوب غرب به شمال شرق جریان دارد. طول رودخانه ۱۰۲ کیلومتر، شیب متوسط بستر آن ۱ درصد و در مناطق بی کربناته و سولفاته جریان دارد.