رنگ های خوراکی

رنگ خوراکی یا رنگ غذا ( افزودنی رنگی ) ، به رنگدانه ها یا موادی گفته می شوند که در صورت افزوده شدن به غذا یا نوشیدنی، باعث تغییر رنگ در آنها می گردند. این مواد در اشکال مختلفی مانند مایع، پودر، ژل و خمیر یافت می شوند. رنگ های خوراکی علاوه بر استفاده در کارخانجات تولید مواد غذایی، در آشپزی و پخت و پز خانگی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به میزان ایمنی ( سلامت محصول ) و به طور کلی در دسترس بودن این مواد، در مصارف غیر خوراکی متنوعی از قبیل لوازم آرایشی، داروسازی، صنایع دستی و تجهیزات پزشکی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. [ ۱]
صنعت غذا، طی سالیان متمادی به منظور بهبود ویژگی های مورد نظر مصرف کننده از انواع مختلف مواد افزودنی نظیر رنگ های مصنوعی، شیرین کننده های مصنوعی، طعم دهنده ها، مواد معطر، مواد سفیدکننده، مواد نگهدارنده و بافت دهنده در محصولات صنعتی استفاده می کند که متأسفانه برخی از این مواد به شدت برای سلامتی انسان مضر است. لازم است ذکر شود اثرات برخی از این مواد خفیف بوده و اختلالات و عوارض ناشی از آنها با مصرف مستمر و طولانی مدت و به تدریج بروز نموده و سلامت افراد به ویژه گروه های آسیب پذیر جامعه ( کودکان و نوجوانان ) را با خطرات جدی روبه رو می سازند. رنگ های مصنوعی که در نوشیدنی های گازدار، آب نبات ها، غلات صبحانه، ژله ها و بسیاری از محصولات دیگر به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند، جزو این دسته از افزودنی ها هستند که بیشتر به منظور جذب مشتری، پوشش دادن رنگ واقعی محصول و تشدید رنگ در ماده غذایی کاربرد دارند. طبق تحقیقات انجام شده توسط محققان انگلیسی، رنگ های مصنوعی باعث تشدید نا آرامی و بی قراری در کودکان ۳ تا ۹ ساله می شوند. نتایج آزمایش های انجام شده بر روی ۳۰۰ کودک توسط آنها نشان می دهد که وقتی کودکان از آب میوه های حاوی رنگ دهنده های سنتزی موجود در بازار استفاده می کنند تغییرات جدی و مهمی در رفتار آنها شامل بیش فعالی غیرطبیعی و بی قراری بروز می کند. تیم تحقیقات استیونسون که تأثیرات افزودنی های خوراکی را بر روی کودکان به مدت چند سال مطالعه کرده اند، آزمایشهای خود را بر روی دو گروه کودکان ۳ ساله و کودکان ۸ تا ۹ ساله انجام دادند. نتایج آنها نشان داد با حذف کردن افزودنی های مصنوعی از مواد خوراکی، از انواع رفتارهای ناآرام و بی قرار کودکان جلوگیری می شود. محققان دانشگاه سوت همپتون بیان کردند هفت افزودنی رنگ دهنده سنتزی از قبیل تارترازین، زرد کوینولین، زرد سانست یلو، کارموزین، پونسائو و قرمز آلورا باعث آسیب رشدی و کاهش قدرت تمرکز شده و ضریب هوشی کودکان را تا پنج نمره کاهش می دهد. همچنین این مواد رنگی غذایی باعث ایجاد مشکلات رفتاری در کودکان مثل تغییر خلق و خوی، بیش فعالی و واکنش های آلرژیک می شوند. اخیراً محدودیت های بسیاری از جانب سازمان های بین الملی و انستیتوهای تحقیقاتی مانند انستیتو ملی سرطان در مورد استفاده از رنگ های مصنوعی خوراکی بیان شده است؛ لذا درسطح جهانی مطالعه و جستجو برای یافتن پیگمان های طبیعی مناسب به عنوان رنگ افزودنی آغاز شده است. پیگمان های طبیعی اثرات سوء ذکر شده برای رنگ های مصنوعی را نداشته و در تحقیقات مختلف تأثیرات مثبت آنها بر سلامت عمومی به دفعات مورد تأیید قرار گرفته است. آنتوسیانینها که از مهم ترین رنگدانه های طبیعی گیاهی در صنعت غذا می باشند در کنار خاصیت رنگ دهی دارای فعالیت آنتی اکسیدانی بوده و نقش حیاتی در جلوگیری از بروز بیماری های قلبی - عروقی، عصبی، سرطان و دیابت ایفا می کنند. همچنین برای آنتوسیانین ها خصوصیات ضد التهابی، پایداری جدار مویرگ ها و کاهش نفوذ پذیری عروق در منابع علمی ذکرشده است. کاروتنوئیدها نیز به عنوان عوامل ضدسرطان، افزایش دهنده طول عمر و بازدارنده زخم معده و بیماری های قلبی – عروقی معرفی شده اند. بطوری که انسیتو ملی سرطان ایالات متحده آمریکا مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیاد کاروتنوئید را در رژیم غذایی روزانه توصیه نموده است. در ایران در سال های اول دهه ۱۳۶۰ به دلیل استفاده از رنگ های غیرمجاز در اغلب فراورده های غذایی، ابتدا مصرف رنگ ممنوع اعلام گردید، ولی با توجه به استفاده گسترده از انواع رنگ ها در فراورده های غذایی مختلف این ممنوعیت مؤثر واقع نگردید و مشکلات بسیاری را به وجود آورد. در حال حاضر در صنایع غذایی مختلف موجود در کشور از رنگ های مصنوعی وارداتی جهت تولید محصولات مختلف استفاده می شود. [ ۲]