[ویکی نور] رسالة فی الحدوث، از جمله آثار صدرالدین محمد شیرازی (1050-979ق) مشهور به ملاصدرا، در باب یکی از مهم ترین مباحث هستی شناسی، یعنی «حدوث عالم» یا «پیدایش جهان» است. این اثر با تصحیح و تحقیق سید حسین موسویان در یک جلد منتشر شده است.
این رساله دارای یک مقدمه، دوازده فصل و بخش های پایانی رساله است که عبارتند از یک خاتمه، یک تتمه و یک تکمله؛ که مجموعاً کمی بیش از یک سوم این رساله را تشکیل می دهند.
مسئله «حدوث» برای صدرالمتألهین از دو جهت اهمیت دارد: یکی ماهیت خود مسئله است که همواره کانون توجه خردورزان و دین اندیشان بوده است و دیگری چهره ممتاز و تازه ای است که این مسئله در پرتو مبانی ویژه حکمت متعالیه پیدا می کند. در حوزه فلسفه و الهیات اسلامی، شاید بتوان گفت که صدرالدین شیرازی سرآمد کسانی است که همسو با آموزه های مکاتب نوافلاطونی، تلاش می کند تا افکار فلسفی بشر را بهره ور از یافته های انبیای الهی نشان دهد و بدین سان، دین و فلسفه را در مبدأ و مقصد یگانه بنمایاند .
صدرا معتقد است که همه ادیان الهی و حکمای پیشین بر حدوث عالم اتفاق دارند و مراد آنها از «حدوث» نیز «حدوث زمانی» است و اساساً «حدوث» را بدون «زمان» نمی توان فهمید. وی تعبیر «حدوث ذاتی» را که فلاسفه متأخر اسلامی در تأویل و تفسیر متون دینی پیشنهاد کرده اند، نمی پسندد. اصطلاح «حدوث ذاتی» در نظر او مفهومی بیش از وابستگی موجود ممکن به غیر خود را نمی رساند و از معنای حقیقی «حدوث» بسیار به دور است .
مؤلف، مقدمه را با تسبیح خداوند آغاز می کند و در ضمن آن، با عباراتی شیوا و با به کارگیری صنعت ادبی «براعت استهلال» از حدوث و قدم و دیگر معانی مربوط به آنها نام می برد و پس از نثار درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندانش(ع)، به بیان کلیاتی درباره مسئله حدوث عالم می پردازد. وی ابتدا با دشوار خواندن این مسئله، به حیرت افزایی و فطانت زدایی آن اشاره کرده، مردم را در برابر آن، در یکی از دو جایگاه مقلدان سردرگم و مجادلان سرمست می بیند؛ سپس به طور خلاصه نظر چهار گروه - دو گروه از متکلمان و دو گروه از فیلسوفان - را در باب حدوث جهان نقل می کند و هریک را به نقد می کشد .
در انتهای مقدمه، ملاصدرا اظهار می دارد که چون مسئله حدوث در نظرش کاملاً واضح و روشن است، خود را مجاز نمی داند که از بیان آن چشم بپوشد و بنابراین، طرح این رساله را بر پایه چند اصل عقلانی تدارک می بیند، تا از آن اصول، حدوث عالم را با تصویر جدیدش استنتاج کند و در تأیید دیدگاه خویش، بخش پایانی رساله را نیز به گفته هایی از فیلسوفان نخستین، همراه با شرح و بسط آنها، اختصاص می دهد .
این رساله دارای یک مقدمه، دوازده فصل و بخش های پایانی رساله است که عبارتند از یک خاتمه، یک تتمه و یک تکمله؛ که مجموعاً کمی بیش از یک سوم این رساله را تشکیل می دهند.
مسئله «حدوث» برای صدرالمتألهین از دو جهت اهمیت دارد: یکی ماهیت خود مسئله است که همواره کانون توجه خردورزان و دین اندیشان بوده است و دیگری چهره ممتاز و تازه ای است که این مسئله در پرتو مبانی ویژه حکمت متعالیه پیدا می کند. در حوزه فلسفه و الهیات اسلامی، شاید بتوان گفت که صدرالدین شیرازی سرآمد کسانی است که همسو با آموزه های مکاتب نوافلاطونی، تلاش می کند تا افکار فلسفی بشر را بهره ور از یافته های انبیای الهی نشان دهد و بدین سان، دین و فلسفه را در مبدأ و مقصد یگانه بنمایاند .
صدرا معتقد است که همه ادیان الهی و حکمای پیشین بر حدوث عالم اتفاق دارند و مراد آنها از «حدوث» نیز «حدوث زمانی» است و اساساً «حدوث» را بدون «زمان» نمی توان فهمید. وی تعبیر «حدوث ذاتی» را که فلاسفه متأخر اسلامی در تأویل و تفسیر متون دینی پیشنهاد کرده اند، نمی پسندد. اصطلاح «حدوث ذاتی» در نظر او مفهومی بیش از وابستگی موجود ممکن به غیر خود را نمی رساند و از معنای حقیقی «حدوث» بسیار به دور است .
مؤلف، مقدمه را با تسبیح خداوند آغاز می کند و در ضمن آن، با عباراتی شیوا و با به کارگیری صنعت ادبی «براعت استهلال» از حدوث و قدم و دیگر معانی مربوط به آنها نام می برد و پس از نثار درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندانش(ع)، به بیان کلیاتی درباره مسئله حدوث عالم می پردازد. وی ابتدا با دشوار خواندن این مسئله، به حیرت افزایی و فطانت زدایی آن اشاره کرده، مردم را در برابر آن، در یکی از دو جایگاه مقلدان سردرگم و مجادلان سرمست می بیند؛ سپس به طور خلاصه نظر چهار گروه - دو گروه از متکلمان و دو گروه از فیلسوفان - را در باب حدوث جهان نقل می کند و هریک را به نقد می کشد .
در انتهای مقدمه، ملاصدرا اظهار می دارد که چون مسئله حدوث در نظرش کاملاً واضح و روشن است، خود را مجاز نمی داند که از بیان آن چشم بپوشد و بنابراین، طرح این رساله را بر پایه چند اصل عقلانی تدارک می بیند، تا از آن اصول، حدوث عالم را با تصویر جدیدش استنتاج کند و در تأیید دیدگاه خویش، بخش پایانی رساله را نیز به گفته هایی از فیلسوفان نخستین، همراه با شرح و بسط آنها، اختصاص می دهد .
wikinoor: رسالة_فی _الحدوث