[ویکی فقه] حی بن یقظان، عنوان مشترک داستان عرفانی ابن سینا و قصه فلسفی ابن طفیل است که هر دو به عربی اند.
بنابه گفته کوربن درباره رساله سومی به همین نام که به ابن سینا منسوب است، سخنان و تردیدهایی مطرح شده است که همگی از اشتباه ابن خلدون در انتساب رساله ابن طفی ل به ابن سینا ناشی شده اند. حی بن یقظان به فارسی یعنی زنده پسر بیدار. حی و یقظان هر دو صفت اند و در این عبارت، اضافه بنوت برقرار است. پس بنابر قاعده زبان فارسی که نام پسر به پدر اضافه می شود، می توان آن را زنده بیدار ترجمه کرد. اگرچه ابن طفیل در تألیف این رساله از جهاتی تحت تأثیر ابن سینا و رساله او به همین نام است، اثر او تفاوتهای عمده ای با اثر ابن سینا دارد، نظیر این که در این دو رساله شخصیت حی بن یقظان متفاوت است. ازاینرو، این مقاله در سه بخش عرضه می شود: ۱) حی بن یقظان، نوشته ابن سینا؛ ۲) حی بن یقظان، نوشته ابن طفیل؛ ۳) مقایسه دو رساله با یکدیگر.
حی بن یقظان نوشته ابن سینا
اگرچه در آغاز رساله نام مؤلف ذکر نشده، اما تاکنون هیچ تردیدی درباره انتساب این رساله به ابن سینا اظهار نشده است. چنانکه از عبارات آغاز رساله برمی آید، ابن سینا بنابه درخواست دوستانش، به توضیح و بیان قصه حی بن یقظان مبادرت کرده است. او این رساله را هنگام حبس در قلعه فردجان ، از قرای همدان ، نگاشته است. زبان رساله چندان ساده نیست، زیرا در قالب خاصی به نگارش درآمده است. به نظر کوربن حی بن یقظان در قالب رمز و تمثیل نگاشته شده نه مجاز و استعاره . به گفته پورنامداریان ، رساله هایی چون حی بن یقظان ابن سینا و رساله های نظیر آن از وی، سهروردی و دیگران، مانند رسالةالطیر سلامان و ابسال ، عقل سرخ و قصةالغربة الغریبة ، از جمله داستانهای رمزی به شمار می روند. آنها حکایت واقعه های روحانی اند که در سطح جهانی فوقِ احساس تجربه شده و در قالب داستانی به نگارش درآمده اند. به همین سبب نباید آن ها را با تمثیل اشتباه کرد. درواقع، عنوان داستان رمزی، هم به صورت ظاهر و هم به نوع تجربه و موضوعِ مطرح شده اشاره دارد. در عین حال، این آثار را غالباً از آثار تمثیلی دانسته اند.
← رساله حی بن یقظان حکایت سیروسلوک نفس انسان
این رساله در نوع خود نه تنها در میان آثار ابن سیان بدیع بوده، بلکه در سنّت نگارشهای فلسفی مسلمانان نیز تازگی داشته است و پس از آن، سهروردی و ابن طفیل هریک به نوعی در بیان مقاصد فکری خود از آن متأثر شده اند. امین الدین فضل الله روزبهان خنجی اصفهانی مشهور به خواجه ملا ، مؤلف تاریخ امینی، هم کتابی داشته است به نام بدیع الزمان فی قصة حی بن یقظان ، به فارسی در شرح تدرج نفس ناطقه در مراحل حکمت نظری و عملی که در تألیف آن تحت تأثیر رساله ابن سینا بوده است.
← نظر کوربن
...
بنابه گفته کوربن درباره رساله سومی به همین نام که به ابن سینا منسوب است، سخنان و تردیدهایی مطرح شده است که همگی از اشتباه ابن خلدون در انتساب رساله ابن طفی ل به ابن سینا ناشی شده اند. حی بن یقظان به فارسی یعنی زنده پسر بیدار. حی و یقظان هر دو صفت اند و در این عبارت، اضافه بنوت برقرار است. پس بنابر قاعده زبان فارسی که نام پسر به پدر اضافه می شود، می توان آن را زنده بیدار ترجمه کرد. اگرچه ابن طفیل در تألیف این رساله از جهاتی تحت تأثیر ابن سینا و رساله او به همین نام است، اثر او تفاوتهای عمده ای با اثر ابن سینا دارد، نظیر این که در این دو رساله شخصیت حی بن یقظان متفاوت است. ازاینرو، این مقاله در سه بخش عرضه می شود: ۱) حی بن یقظان، نوشته ابن سینا؛ ۲) حی بن یقظان، نوشته ابن طفیل؛ ۳) مقایسه دو رساله با یکدیگر.
حی بن یقظان نوشته ابن سینا
اگرچه در آغاز رساله نام مؤلف ذکر نشده، اما تاکنون هیچ تردیدی درباره انتساب این رساله به ابن سینا اظهار نشده است. چنانکه از عبارات آغاز رساله برمی آید، ابن سینا بنابه درخواست دوستانش، به توضیح و بیان قصه حی بن یقظان مبادرت کرده است. او این رساله را هنگام حبس در قلعه فردجان ، از قرای همدان ، نگاشته است. زبان رساله چندان ساده نیست، زیرا در قالب خاصی به نگارش درآمده است. به نظر کوربن حی بن یقظان در قالب رمز و تمثیل نگاشته شده نه مجاز و استعاره . به گفته پورنامداریان ، رساله هایی چون حی بن یقظان ابن سینا و رساله های نظیر آن از وی، سهروردی و دیگران، مانند رسالةالطیر سلامان و ابسال ، عقل سرخ و قصةالغربة الغریبة ، از جمله داستانهای رمزی به شمار می روند. آنها حکایت واقعه های روحانی اند که در سطح جهانی فوقِ احساس تجربه شده و در قالب داستانی به نگارش درآمده اند. به همین سبب نباید آن ها را با تمثیل اشتباه کرد. درواقع، عنوان داستان رمزی، هم به صورت ظاهر و هم به نوع تجربه و موضوعِ مطرح شده اشاره دارد. در عین حال، این آثار را غالباً از آثار تمثیلی دانسته اند.
← رساله حی بن یقظان حکایت سیروسلوک نفس انسان
این رساله در نوع خود نه تنها در میان آثار ابن سیان بدیع بوده، بلکه در سنّت نگارشهای فلسفی مسلمانان نیز تازگی داشته است و پس از آن، سهروردی و ابن طفیل هریک به نوعی در بیان مقاصد فکری خود از آن متأثر شده اند. امین الدین فضل الله روزبهان خنجی اصفهانی مشهور به خواجه ملا ، مؤلف تاریخ امینی، هم کتابی داشته است به نام بدیع الزمان فی قصة حی بن یقظان ، به فارسی در شرح تدرج نفس ناطقه در مراحل حکمت نظری و عملی که در تألیف آن تحت تأثیر رساله ابن سینا بوده است.
← نظر کوربن
...
wikifeqh: رساله_حی_بن_یقظان