راکتانس الکتریکی

در مدارهای الکتریکی، رِاَکتانس یا واکُنایی، [ ۱] واکنش یک عنصر مدار به تغییرات جریان الکتریکی یا ولتاژ است که بر اثر ظرفیت خازنی یا القاوری آن عنصر پدید می آید. میدان الکتریکی پدید آمده در عنصر، برابر تغییر ولتاژ آن مقاومت می کند؛ به طور مشابه میدان مغناطیسی در برابر تغییرات جریان مقاومت می کند. مفهوم راکتانس به مقاومت الکتریکی نزدیک است اما از چندین جنبه با آن تفاوت دارد. [ ۲]
ظرفیت خازنی و القاوری از ویژگی های ذاتی عناصر هستند، درست مانند مقاومت الکتریکی. اما خواص راکتیو خازن و القاگر در جریان مستقیم ثابت خود را نشان نمی دهد، بلکه تنها زمانی می توان شاهد آن ها بود که جریان ( ولتاژ ) مدار تغییر کند. در بررسی برداری مدارهای الکتریکی، مقاومت الکتریکی بخش حقیقی امپدانس مختلط ، و راکتانس بخش موهومی آن است. مقاومت الکتریکی و راکتانس هردو یکای SI یکسانی دارند: اهم.
مقاومت الکتریکی ایده آل، راکتانس ندارد، در حالی که القاگرها و خازنها، راکتانس دارند.
در تحلیل فازوری، راکتانس برای تعیین اندازه و فاز جریان متناوب سینوسی که از عنصر الکتریکی می گذرد بکار می رود. نماد راکتانس الکتریکی X است.
هم راکتانسِ X و هم مقاومت الکتریکیِ R برای محاسبهٔ امپدانس الکتریکی Z لازمند. در برخی مدارها ممکن است یکی از این دو غالب باشد و بتوان از دیگری چشم پوشی کرد، اما دانستن تقریبی اجزای کوچکتر امپدانس می تواند به تشخیص مناسب بودن این چشم پوشی کمک کند.
که در آن:
• Z {\displaystyle Z} امپدانس الکتریکی بر حسب اهم،
• R {\displaystyle R} مقاومت الکتریکی بر حسب اهم،
• X {\displaystyle X} راکتانس الکتریکی بر حسب اهم و
• j = − 1 {\displaystyle j={\sqrt { - 1}}}
هم | Z | و هم θ در امپدانس الکتریکی، به کمیت های مقاومت و راکتانس بستگی دارند.
اندازهٔ امپدانس، نسبت دامنهٔ ولتاژ به دامنهٔ جریان است، در حالی که فاز امپدانس، تفاصل فاز ولتاژ و جریان است.
• اگر X> ۰ آنگاه راکتانس از نوع القایی است.
• اگر X=۰ آنگاه امپدانس مقاومتی خالص است.
• اگر X< ۰ آنگاه راکتانس خازنی است.
راکتانس خازنی عاملی است که در برابر تغییرات ولتاژ، مقاومت می کند. راکتانس خازنی X C با بسامد f سیگنال و گنجایش الکتریکی C ، نسبت معکوس دارد. [ ۳]
خازن از دو رسانای الکتریکی که با عایق الکتریکی جدا شده اند تشکل شده است. به عایق الکتریکی خازن دی الکتریک هم می گویند.