دیالکتیک روشنگری

دیالکتیک روشنگری (Dialektik der Aufklarung)
(با عنوان فرعی قطعات فلسفی) کتابی در فلسفه و روان شناسی اجتماعی، تألیف تئودور آدورنو و ماکس هورکهایمر، به زبان آلمانی، منتشرشده در ۱۹۴۷. کتاب در دو دیباچه، یکی متعلق به چاپ ۱۹۴۷ و یکی مربوط به چاپ ۱۹۶۹، چهار فصل، و دو پی افزود تکمیلی بر بخش نخست تدوین شده است: بخش نخست، با عنوان «مفهوم روشنگری» با دو ضمیمه، ضمیمۀ یک با عنوان «اودیسئوس یا اسطورۀ روشنگری» و ضمیمۀ دو با عنوان «ژولیت یا روشنگری و اخلاق»؛ بخش دوم با عنوان «صنعت فرهنگ سازی: روشنگری به مثابه فریب توده ای»؛ بخش سوم با عنوان «عناصر یهودستیزی: مرزهای روشنگری»؛ بخش چهارم با عنوان «یادداشت ها و طرح ها». پرسش اصلی مؤلفان این است که از چه روست که آدمی به عوض گام نهادن در وضعیتی انسانی روزبه روز در توحشی از نوعی دیگر فرومی رود؟ اما دیالکتیک روشنگری، که مهم ترین اثر نظری متفکران موسوم به مکتب فرانکفورت به شمار می رود، از محدودۀ نقد وقایع فاجعه آمیز قرن ۲۰ بسی فراتر می رود و بر آن است تا نشان دهد که چگونه روشنگری همچون فرآیند عقلانی کردن جامعۀ خود بدل به اسطوره می شود و با رجعت به اسطوره، پیوند سلطه بر طبیعت با سلطه بر جامعه به فجایعی همچون ظهور فاشیسم چونان نمادی از عقلِ ابزاری می انجامد.