دومیناته

واژهٔ دومیناته∗ ( Dominate ) ، ( به لاتین: dominatus ) در تاریخ روم اشاره به گونه ای از حکومت امپراتوری دارد که جانشین پرینکیپاته∗ شد. مشخصهٔ بارز این شکل حکومت جباریّت است: امپراتور که دیگر با پسماندهای نهادهای باستانی جمهوری روم رودررو نبود، می توانست امپراتوری را همچون یک مُلک شخصی در تملک داشته باشد یا به عبارتی بهتر، پدرسالار∗ یا سرور∗ آن است که به وی دومینوس∗ می گویند، و از آن کلمهٔ dominatus مشتق می شود که به معنای آقایی، سیادت، و سروری است.
دومیناته، یا امپراتوری روم متأخر، رسماً با به قدرت رسیدن دیوکلسین∗ در ۲۸۴ میلادی آغاز شد ــ متعاقب بحران قرن سوم ۲۸۴–۲۳۵ ــ و در غرب با مرگ امپراتوری روم غربی در ۴۷۶ میلادی به پایان رسید، هرچند که در بخش شرقی امپراتوری تاریخ پایانِ آن موضوع بحث و مجادله است؛ به طوری که برخی پژوهشگران آن تاریخ را مرگ ژوستینین یکم∗ [ ۱] ( ۵۶۵ ) و برخی نیز مرگ هراکلیوی یکم∗ [ ۲] ( ۶۴۱ ) می دانند.
واژه مدرن دومیناته از واژه لاتین دومینوس∗ مشتق می شود، که به معنای ارباب∗ یا پدرسالار∗ است. این واژه توسط بردگان در هنگام مواجهه با اربابانشان مورد استفاده قرار می گرفت ــ و گاهی هم برای مواجهه با امپراتوران در دورهٔ پرینکیپاته ــ و در کل کاربرد تملق آمیز افراطی داشت ( و گاهی هم یک طعنه سیاسی بود ) . [ ۳] شایان ذکر است که وقتی آگوستوس اولین امپراتور روم شد، به لقب دومینوس ( سرور، ارباب ) همچون طعنه ای عمیق می نگریست و همواره آن را با شرم رد می کرد. سوئتونیوس نقل می کند که یک روز در طول اجرای نمایش تئاتر در حضور وی، یک مقلد∗ بانگ زد که:! O dominum aequum et bonum ( «ای ارباب عادل و عالی!»∗ ) . همگی حضار با اظهار شادمانی آنرا تأیید کردند، انگار که خطاب به آگوستوس بود، امّا وی نه تنها به این تملق ها با ژست و اشاره پایان داد بلکه روز بعد با صدور اعلامیه ای شدیدالحن آنرا منع کرد. وی، در نهایت، اجازه نداد که نه خودش و نه فرزندان یا نوه هایش را دومینوس خطاب کنند؛ چه با هدف شوخی بوده باشد و چه جدی. [ ۴] همچنین تیبریوس رسم دومینوس نامیدنِ خود را تقبیح کرد و آنرا نوعی نوکرمآبی∗ می دید. [ ۵] دومیتیان∗ ، در عوض، استفاده از آنرا تشویق نمود؛[ ۶] تنها در زمان او و اورلیان در ۲۷۴ بود که سکّه هایی با حکاکی deus et dominus natus ضرب شدند. [ ۷]