دودخان

دودخان یا فومرول ( انگلیسی: Fumarole ) به حفره ای در پوسته سیاره و اغلب در اطراف آتشفشان ها گفته می شود که از آن بخار و گازهایی مانند کربن دی اکسید، گوگرد دی اکسید، هیدروژن کلرید و سولفید هیدروژن خارج می شود. بخار زمانی تشکیل می شود که آب فوق داغ با کاهش فشار در زمان خروج از زمین فشرده می شود. نام سولفاترا ( که از نام آتشفشان سولفاترا در زبان سیسیلی گرفته شده ) برای دودخان هایی به کار می رود که از آن گازهای گوگردی خارج می شود.
دودخان ها ممکن است در امتداد درزهای کوچک یا شکاف های بزرگ یا بر سطح جریان های گدازه و نهشته های جریان آذرآواری پدید آیند. میدان دودخان منطقه ای دارای مجرای چشمه آب گرم و گاز است که در آن گازهای مختلف در اعماق کم از ماگما یا سنگ های آذرین داغ یا در اثر برخورد با آب های زیرزمینی خارج می شود.
دودخان ها اگر بالاتر از یک منبع گرمایی باشند ممکن است برای چند دهه یا چند سده به کار خود ادامه دهند، ولی اگر بر روی یک توده آتشفشانی که به سرعت سرد می شود قرار داشته باشند ممکن است پس از چند هفته یا چند ماه از بین بروند. به عنوان نمونه دره ده هزار دود طی فوران آتشفشان نواراپتا در آلاسکا شکل گرفت. در ابتدا هزاران دودخان در خاکستر آتشفشانی ناشی از فوران که در حال سرد شدن بود پدید آمد ولی پس از مدتی بیشتر آنها از بین رفتند.
برآورد می شود که حدود چهار هزار دودخان در اطراف پارک ملی یلواستون در ایالات متحده وجود داشته باشد. پارک ملی مورن ترویس پیتون در دومینیکا نیز نمونه ای دیگر از تجمع زیاد دودخان ها در یک منطقه است.
دودخان هایی که از نهشته های سطحی آنها بخار گوگرد خارج شده یا غنی از کانی های گوگردی هستند در مناطقی یافت می شوند که این نهشته ها به صورت معدن وجود داشته یا استخراج شده اند. مناطقی از اندونزی، چین، شیلی و نیوزیلند از جمله این مناطق به شمار می روند.