دستگاه مختصات افقی

دستگاه مختصات افقی یا سمتی - ارتفاعی ( به انگلیسی: Horizontal coordinate system ) ، ازجمله مختصات سماوی با توجه به موقعیت ناظر است که در آن افق ناظر همراه با نیم دایرهٔ سمتی شمال دو مرجع و سرسو ( سمت الرأس ) و پاسو ( سمت القدم ) ، قطبین آن شناخته می شوند. مختصات بدست آمده از آن سمت ( A ) و ارتفاع ( a ) است که هر دو به محل ناظر روی زمین بستگی دارد.
مختصات دستگاه افقی به دو بخش تقسیم می شود:
• ارتفاع ( a ) به فاصله ی زاویه ای ستاره برحسب درجه از افق گفته می شود و مقدار آن از بازه ی ۰ درجه ( روی افق ) تا ۹۰ درجه ( در سرسو ) است.
• سمت ( A ) به فاصله ی زاویه ای ستاره بر روی افق از شمال گفته می شود که هر چه به سمت شرق حرکت می کنیم مقدار آن افزایش می یابد. مقدار سمت از بازه ی ۰ درجه تا ۳۶۰ درجه تغییر می کند به طوری که سمت ۰ درجه نشان دهنده ی شمال، سمت ۹۰ درجه نشان دهنده ی شرق، سمت ۱۸۰ درجه نشان دهنده ی جنوب و سمت ۲۷۰ درجه نشان دهنده ی غرب می باشد.
دستگاه مختصات افقی به مکان ناظر بر روی زمین بستگی دارد و به جایگاه ستارگان در آسمان مربوط نمی شود. مقدار سمت و ارتفاع ستاره در طول زمان تغییر می کند در حالی که بعد و میل آن که به دستگاه مختصات سماوی ستاره تقریبا در طول زمان ثابت است.
دستگاه مختصات افقی برای تشخیص در حال طلوع یا غروب بودن اجرام سماوی بسیار مفید است. به طوری که:
• اگر سمت ستاره بین ۰ تا ۱۸۰ باشد ( در طرف شرقی آسمان قرار داشته باشد ) در حال طلوع است.
• اگر سمت ستاره بین ۱۸۰ تا ۳۶۰ باشد ( در طرف غربی آسمان قرار داشته باشد ) در حال غروب است.