دستگاه غشایی درونی

دستگاه غشایی درونی از غشاهای گوناگون شناور در سیتوپلاسم یاخته یوکاریوتی تشکیل شده است. این غشاها یاخته را به بخش های کارکردی و ساختاری یا اندامک ها تقسیم می کنند. در یوکاریوت ها اندامک های دستگاه غشایی درونی عبارتند از: پوشش هسته ای، شبکهٔ آندوپلاسمی، دستگاه گلژی، لیزوزوم، وزیکول، اندوزوم و غشای پلاسما ( یاخته ای ) . این دستگاه در یک تعریف دقیق تر، مجموعه ای از غشاهاست که یک واحد کارکردی و تکاملی را تشکیل می دهند که مستقیماً به هم پیوند دارند یا مواد را از طریق وزیکول ها جابه جا می کنند. نکته مهم این است که غشاهای کلروپلاست یا میتوکندری جزو دستگاه غشایی درونی نیستند؛ گرچه برخی از اجزای این دستگاه از میتوکندری تکامل یافته اند.
پوشش هسته ای از دو لایه غشای لیپیدی دولایه ساخته شده است و محتوای هسته را در بر می گیرد. شبکهٔ آندوپلاسمی اندامکی سازنده ( سنتزکننده ) و انتقال دهنده است که در یاخته های گیاهی و جانوری در داخل سیتوپلاسم منشعب می شود. دستگاه گلژی مجموعه ای از چند کیسه است که در آن مولکول ها برای تحویل به سایر اجزای یاخته یا ترشح از یاخته بسته بندی می شوند. واکوئل ها که هم در یاخته های گیاهی و هم در جانوران یافت می شوند ( اگرچه در یاخته های گیاهی بسیار بزرگتر هستند ) ، مسئول حفظ شکل و ساختار یاخته و همچنین ذخیره مواد زائد هستند. وزیکول کیسه ای غشایی نسبتاً کوچک است که مواد را ذخیره یا حمل می کند. اندامکی معروف به اشپیتزن کورپر نیز در قارچ ها یافت می شود که با رشد نوک نخینه در ارتباط است.
در مخمر، بیشتر لیپیدها در شبکه آندوپلاسمی، ذرات لیپید یا میتوکندری ساخته می شوند و ساخت لیپید در غشای پلاسما یا غشای هسته ای کم است یا اصلاً وجود ندارد. [ ۱] [ ۲] بیوسنتز اسفنگولیپید در شبکه آندوپلاسمی آغاز و در دستگاه گلژی تکمیل می شود. [ ۳] در پستانداران نیز به استثنای چند مرحله نخست بیوسنتز لیپید اتری که در پراکسی زوم ها رخ می دهد، وضعیت مشابه است. [ ۴] لیپیدها با انتقال از این مکان های سازنده، غشاهای گوناگونی را می سازند که اندامک های درون یاخته را محصور می کنند. [ ۵] با اینکه روشن است که در پیدایش اندامک ها، انتقال لیپید یک فرایند اصلی است، هنوز سازوکارهای انتقال لیپیدها درک نشده اند. [ ۶]
نخستین پیشنهادی که بیان داشت غشای درون یاخته ها دستگاهی واحد تشکیل می دهند که مواد را بین اجزای آن مبادله می کند، توسط موره[ الف] و مولنهاور[ ب] در سال ۱۹۷۴ ارائه شد. [ ۷] این پیشنهاد به عنوان روشی برای توضیح چگونگی جمع شدن غشاهای چربی گوناگون در یاخته از راه جریان چربی از مکان های ساخت چربی، ارائه شد. [ ۸] ایده جریان چربی از راه یک دستگاه پیوسته از غشاها و وزیکول ها، جایگزینی برای غشاهای گوناگون با موجودیت مستقل بود که از جابه جایی اجزای چربی آزاد، مانند اسیدهای چرب و استرول ها، از طریق سیتوزول تشکیل می شوند. انتقال لیپیدها از طریق سیتوزول و جریان لیپیدها از راه یک دستگاه غشایی درونی پیوسته، فرآیندهای متقابل انحصاری نیست و هر دو ممکن است در یاخته ها رخ دهند. [ ۵] در تعریفی دقیق تر، این دستگاه مجموعه ای از غشاهاست که با تشکیل یک واحد کارکردی و تکاملی، یا مستقیماً با هم پیوند دارند یا از طریق وزیکول ها با هم ارتباط دارند. [ ۹]