دروازه ناتمام تخت جمشید

دروازه ناتمام تخت جمشید یکی از مهم ترین بناهای تخت جمشید، کاخ کوچکی در انتهای خیابان سپاهیان و در شمال حیاط صدستون است که چون کارهای ساختمانی اش تمام نشده و طرح و کاربردی مانند دروازه همه ملل دارد، آن را «دروازه نیمه تمام» می گویند. [ ۱] [ ۲]
این بنا مشتمل بوده است بر یک تالار چهار ستونی با دو درگاه شمالی و جنوبی و دو اتاق جنبی برای پاسداران، شمال کاخ به خیابان سپاهیان متصل می شده است و جنوب آن به حیاط شمالی صد ستون، جرزهای هر دو درگاه را می خواسته اند به صورت گاوان بالدار درآورند اما فرصت تکمیل نیافته اند. زیرستون ها را هم کار گذارده اند و در یکی دو جا قلمه ستون ها را هم به پای کار آورده و با در نیمه راه گذاشته اند و معلوم است که نتوانسته اند آنها را برپا سازند. به دلیل همین ناتمام ماندن کار، دربارهٔ معماری و پیکرتراشی هخامنشی اطلاعات بسیار گران بهایی از این مکان به دست می آید. ساختمان و طرح مورد نظر در این کاخ را با مقایسه دروازه ملل می توان بازسازی کرد. در شمال این بنا و مشرف بر دیوار شمالی صفه، ساختمان هایی وجود داشته است که به گواهی اشیای یافت شده در شرق آنها، «دبیرخانه» یا «دیوان سرای شاهی بوده اند. در گوشه شمال شرقی صفه، نزدیک به ۳۰ هزار لوحه گلی مهر مانند یافته اند که بر آنها به زبان و خط ایلامی اسناد دیوانی تخت جمشید را نگاشته اند. در این استاد ایلامی، واژه های بسیاری از پارسی باستان و دیگر زبان های ایرانی به وام گرفته شده است و همین وام واژه ها و نیز نام های ایرانی مذکور در الواح، مایه گسترش اطلاع دانشوران از زبان و نام های ایرانی شده است و مدارک بسیار معتبری دربارهٔ دین و آیین آن دوره بر منابع موجود افزوده شده و البته شناخت زبان ایلامی نیز پیشرفت کرده است در غرب این دیوانسراء محوطه وسیعی تا دیوار غربی صفه کشیده شده است که آثار برج و بارو و دالان و راهرو دارد. در دو قسمت از ساختمان شمالی خیابان سپاهیان، در خاکبرداری های سالهای ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۳ ش دو سرستون عقاب دو سر یافت شد که احتمالاً برای برپایی در یکی از کاخ های دورتر از آن مکان بوده است ولی فرصت بردنش را نیافته بوده اند. تراش و پرداخت این دو اثر، بسیار ظریف و هنرمندانه است. برای نگهداری آنها از آسیب، هر دو بر پایه های سیمانی استوار شده اند. [ ۳] [ ۴]