کاخ صدستون

لغت نامه دهخدا

کاخ صدستون. [ خ ِ ص َ س ُ ] ( اِخ ) از کاخهای تخت جمشید. در رساله «شرح اجمالی آثار تخت جمشید» آمده : کاخ صدستون در مشرق کاخ آپادانا واقع گشته از دیوار خشتی مشرق حیاط کاخ آپادانا کمی پائین تراز محل سر ستون شیر به حیاط بزرگی که در شمال کاخ صدستون واقع است میروند. در شمال حیاط مزبور بنای نیمه تمامی نظیر مدخل بزرگ تخت جمشید در دست ساختمان بوده که چهار پایه ستون مربع و قطعات ستون و سر ستون وجزرهای عظیم الجثه در مراحل مختلف ساختمانی آن نمودار است. دروازه شرقی مدخل بزرگ بوسیله راهرو روباز و گشاده ای به مدخل ناتمام کاخ صدستون مربوط و متصل میشد و اکنون وضع این راهرو با دیوارهای طرفین و یک ردیف اطاق پشت دیوار آن بخوبی هویداست و با مختصر دقتی میتوان چگونگی ارتباط مدخل اصلی تخت جمشید را با بنای نیمه تمام مدخل شمالی و حیاط صدستون ملاحظه نمود.
در سمت مشرق حیاط صدستون در پائین کوه نیز ایوانی دارای هشت ستون در یک ردیف وجود داشته که عقب آن تالاری دارای 8 ردیف در چهار ردیف جمعاً 32 ستون قرار گرفته بوده است. این تالار ظاهراً در روزهای سلام محل قرار گرفتن عرابه ها و اسبهای شاهی بوده. حیاطها و بناهای چندی هم که قرائن میرساندمحل نگهداری اسبها و عرابه های شاهی بوده در طرف جنوب آن بین تالار صدستون و کوهستان در دنبال یکدیگر قرار گرفته مربوط و متصل به این تالار که خود از توابع کاخ صدستون بشمار میرود، بوده است .
ایوان و تالار اصلی کاخ صدستون در جنوب حیاط این کاخ قرار گرفته ، ایوان آن بطول 56 متر و کسری و عرض بیش از شانزده متر و نیم ، دارای دو ردیف ستون سنگی هر ردیف شامل هشت عدد ستون بوده در طرفین ایوان دو دیوار سنگی عظیم با پیکر گاوهای بزرگ نظیر گاوهای مدخل اصلی تخت جمشیدوجود داشته است. قسمت سر و گردن مجسمه گاوی که متعلق به دیوار غربی ایوان بوده بر روی خاکهای مجاور همان محل استوار و نصب گردیده است ، و از آثار جالب توجه تخت جمشید بشمار میرود.
دو اطاق هم در طرفین همین ایوان وجود داشته محل سربازان محافظ کاخ بوده است و نقش سربازان بر درگاه سنگی آنها حجاری گشته است.
از این ایوان بوسیله دو دروازه بلند و عریض سنگی به تالار بزرگ صدستون داخل میشوند طول و عرض این تالار 65 متر و نیم در 65 متر و نیم میباشد. بر روی هر یک از بدنه های دروازه های مزبور نقوش برجسته پنج ردیف سربازان پارسی و مادی هر ردیف شامل صورت ده سرباز دیده میشود که پنج نفر رو به طرف راست و پنج نفر رو به طرف چپ قرار گرفته اند و بدین قرار هر ده نفر به وسط نگاه میکنند.در بالای پنج ردیف نقش سربازان صورت شاه را حجاری نموده اند که بر اورنگ شهریاری نشسته عصائی در دست راست و گلی در دست چپ دارد روبروی شاه یکی از بزرگان ماد که نزد شهریاران صاحب بزرگترین مقامات از قبیل فرماندهی کل لشکریان یا منصبی مانند نخست وزیری فعلی بوده بحال کرنش و احترام ایستاده است ؛ بین شاه و او، دو مجمر یا عودسوزدیده میشود. کسی که پشت سر شخص مادی سابق الذکر ایستاده ظرفی دسته دار به دست گرفته مأمور افروختن عود واسپند یا مواد خوشبوی دیگر دردو مجمرمزبور میباشد. پشت صندلی شاهنشاه هم سه نفر قرار دارند: نفر اول یکی از مستخدمین شاه است و اسبابی که ظاهراً جهت دفع پشه و مگس بکار میرفته است در دست دارد. نفر دوم حامل سلاح یعنی اسلحه دار مخصوص شاه میباشد که خنجر زرین شاهنشاه را بکمر بسته ، در دست راست تبر مخصوص شهریار را گرفته تیر و کمان خاص او را در جلد مخصوص آن بر پشت نگاهداشته است. نفر سوم یکی از نیزه داران خاص شهریاری را نشان میدهد که پهلوی اورنگ شاه ایستاده است. رویهمرفته میتوان حجاری بدنه دو دروازه شمالی تالار صدستون را نموداری از ترتیب صف سلام شاهنشاه هخامنشی در این تالار دانست که شاه بر اورنگ شهریاری نشسته سربازان بحال نظم و ترتیب ایستاده در میان صف سربازان که روبروی هم قرار گرفته اندراه عبور افسران و بزرگان جهت بار یافتن بحضور شاه وجود داشته است.بیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

از کاخهای تخت جمشید

دانشنامه آزاد فارسی

تالار یا کاخی در بخش شمال شرقی مجموعۀ کاخ های پرسپولیس. راهروی عریض تالار صدستون را به دروازۀ ملل متصل می کند. یک سوی دیگر این راهرو به تالاری مربع شکل منتهی می شود که دارای چهار ستون است و سردری مشابه دروازۀ ملل دارد. سرستون های این تالار به شکل گاو نر است. تالار صدستون به دستور خشایارشا ساخته شده بود. تالار اصلی صدستون، دَه ردیف ستون دَه تایی دارد که البته فقط پایۀ ستون ها برجای مانده اند. نقوش برجستۀ درگاه های غربی و شمالی صدستون، خشایارشا را در حال نبرد با شیری افسانه ای نشان می دهد که ترکیبی است از شیر، عقاب و عقرب. بر درگاه های شمالی و جنوبی نیز نقش برجستۀ خشایارشا با درباریانش حجاری شده است. شاه بر سریر نشسته و نجیب زاده ای به نزد او شرفیاب شده است. بالای سر شاه، اهورامزدا در پرواز است. بر درگاه جنوبی نقش برجستۀ شاه را می بینیم که بر روی تختی نشسته است که نمایندگان چهارده ساتراپی آن را بر دوش می کشند. در شرق تالار صدستون، تالاری با ۳۲ ستون و یک ایوان شانزده ستونی و اصطبل سلطنتی ساخته شده اند.

پیشنهاد کاربران

بپرس