[ویکی فقه] دائمه مطلقه با مشروطه عامه در شکل اول، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول است.
«قیاس مختلط» قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول عبارت است از: اختلاط قضیه دائمه مطلقه (صغرا) با مشروطه عامه (کبرا). در ضروب منتج شکل اول، همه جا نتیجه از لحاظ جهت، تابع کبراست، مگر اینکه کبرا از قضایای وصفیه، یعنی مشروطه عامه یا خاصه و عرفیه عامه یا خاصه باشد که در این صورت، نتیجه فی الجمله تابع صغراست، با این توضیح که گاهی نتیجه، عیناً تابع صغرا، و گاهی جهت موجود در صغرا تجزیه و یک جزء آن به نتیجه منتقل می شود و گاهی مجموع حاصل از یک جزء از جهت صغرا و یک یا چند جزء از جهت کبرا به عنوان جهت در نتیجه می آید.
قواعد استخراج نتایج
برای تعیین موارد مزبور باید به سه قاعده رجوع کرد: ۱. قاعده اوّل: هر گاه کبرا وصفیه و صغرا مقیّد به لادوام باشد قید مزبور در نتیجه حذف می شود. ۲. قاعده دوّم: اگر کبرا وصفیه بدون ضرورت، یعنی عرفیه عامه یا خاصه و صغرا مقیّد به ضرورت باشد، قید ضرورت درنتیجه حذف می شود، زیرا ضرورت صغرایی که کبرای آن خالی از ضرورت باشد به نتیجه سرایت نمی کند. ۳. قاعده سوّم: اگر کبرا وصفیه ای باشد که به لادوام مقیّد شده است؛ یعنی مشروطه خاصه یا عرفیه خاصه باشد، قید مزبور از کبرا به نتیجه منتقل می شود.
ضروب دوازده گانه
حالات مزبور در بعضی از ضروب، تداخل می کنند و در نتیجه، دوازده حالت به این شرح پیدا می شود: حالت اول: ضروبی که عین جهت صغرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت دوم: ضروبی که جهت صغرا با حذف قید لادوام به نتیجه انتقال می یابد. حالت سوم: ضروبی که جهت صغرا با حذف قید لاضرورت به نتیجه انتقال می یابد. حالت چهارم: ضروبی که ضرورت صغرا حذف می شود و دوام به نتیجه انتقال می یابد. حالت پنجم: ضربی که ضرورت اختصاصی و لادوام از صغرا حذف می شود. حالت ششم: ضربی که ترکیبی از ضرورت صغرا و لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت هفتم: ضروبی که عین جهت صغرا بعد از ترکیب با لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت هشتم: ضروبی که دوام صغرا بعد از ترکیب با لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت نهم: ضروبی که به جای ضرورت صغرا دوام، که جزء عام و لازم ضرورت است بعد از ترکیب با لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت دهم: ضروبی که جهت صغرا بعد از حذف لادوامِ آن و افزودن لادوامِ کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت یازدهم: ضروبی که جهت صغرا بعد از حذف لاضرورتِ آن و افزودن لادوامِ کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت دوازدهم: ضروبی که بعد از حذف لاضرورت و لادوامِ صغرا و افزودن لادوامِ کبرا به نتیجه انتقال می یابد. بر این اساس، نتیجه قیاس مرکب از دائمه مطلقه با عرفیه خاصه با توجه به حالت اول، قضیه دائمه مطلقه خواهد بود؛ یعنی نتیجه از لحاظ جهت، عیناً تابع صغراست؛ مثال: هر انسانی دائماً ناطق است و هر ناطقی بالضروره تا زمانی که ناطق است ضاحک است؛ پس هر انسانی دائماً ضاحک است.
مستندات مقاله
...
«قیاس مختلط» قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول عبارت است از: اختلاط قضیه دائمه مطلقه (صغرا) با مشروطه عامه (کبرا). در ضروب منتج شکل اول، همه جا نتیجه از لحاظ جهت، تابع کبراست، مگر اینکه کبرا از قضایای وصفیه، یعنی مشروطه عامه یا خاصه و عرفیه عامه یا خاصه باشد که در این صورت، نتیجه فی الجمله تابع صغراست، با این توضیح که گاهی نتیجه، عیناً تابع صغرا، و گاهی جهت موجود در صغرا تجزیه و یک جزء آن به نتیجه منتقل می شود و گاهی مجموع حاصل از یک جزء از جهت صغرا و یک یا چند جزء از جهت کبرا به عنوان جهت در نتیجه می آید.
قواعد استخراج نتایج
برای تعیین موارد مزبور باید به سه قاعده رجوع کرد: ۱. قاعده اوّل: هر گاه کبرا وصفیه و صغرا مقیّد به لادوام باشد قید مزبور در نتیجه حذف می شود. ۲. قاعده دوّم: اگر کبرا وصفیه بدون ضرورت، یعنی عرفیه عامه یا خاصه و صغرا مقیّد به ضرورت باشد، قید ضرورت درنتیجه حذف می شود، زیرا ضرورت صغرایی که کبرای آن خالی از ضرورت باشد به نتیجه سرایت نمی کند. ۳. قاعده سوّم: اگر کبرا وصفیه ای باشد که به لادوام مقیّد شده است؛ یعنی مشروطه خاصه یا عرفیه خاصه باشد، قید مزبور از کبرا به نتیجه منتقل می شود.
ضروب دوازده گانه
حالات مزبور در بعضی از ضروب، تداخل می کنند و در نتیجه، دوازده حالت به این شرح پیدا می شود: حالت اول: ضروبی که عین جهت صغرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت دوم: ضروبی که جهت صغرا با حذف قید لادوام به نتیجه انتقال می یابد. حالت سوم: ضروبی که جهت صغرا با حذف قید لاضرورت به نتیجه انتقال می یابد. حالت چهارم: ضروبی که ضرورت صغرا حذف می شود و دوام به نتیجه انتقال می یابد. حالت پنجم: ضربی که ضرورت اختصاصی و لادوام از صغرا حذف می شود. حالت ششم: ضربی که ترکیبی از ضرورت صغرا و لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت هفتم: ضروبی که عین جهت صغرا بعد از ترکیب با لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت هشتم: ضروبی که دوام صغرا بعد از ترکیب با لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت نهم: ضروبی که به جای ضرورت صغرا دوام، که جزء عام و لازم ضرورت است بعد از ترکیب با لادوام کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت دهم: ضروبی که جهت صغرا بعد از حذف لادوامِ آن و افزودن لادوامِ کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت یازدهم: ضروبی که جهت صغرا بعد از حذف لاضرورتِ آن و افزودن لادوامِ کبرا به نتیجه انتقال می یابد. حالت دوازدهم: ضروبی که بعد از حذف لاضرورت و لادوامِ صغرا و افزودن لادوامِ کبرا به نتیجه انتقال می یابد. بر این اساس، نتیجه قیاس مرکب از دائمه مطلقه با عرفیه خاصه با توجه به حالت اول، قضیه دائمه مطلقه خواهد بود؛ یعنی نتیجه از لحاظ جهت، عیناً تابع صغراست؛ مثال: هر انسانی دائماً ناطق است و هر ناطقی بالضروره تا زمانی که ناطق است ضاحک است؛ پس هر انسانی دائماً ضاحک است.
مستندات مقاله
...
wikifeqh: دائمه_مطلقه_با_مشروطه_عامه_در_شکل_اول