خمره خشایارشا

خُمره خشایارشا یک خمرهٔ بزرگ از جنس کلسیت و مرمر گچی با امضای چهارزبانهٔ شاهنشاه هخامنشی، خشایارشای بزرگ ( حکومت ۴۸۶–۴۶۵ قبل از میلاد ) ، است که در ویرانه های آرامگاه هالیکارناس، در کاریا ( ترکیه امروزی ) کشف شد. این خمره مرمرین در پایین راه پله غربی این آرامگاه کشف شد و اکنون در موزه بریتانیا ( اتاق ۱۵ ) نگهدای می شود. [ ۱]
این خمره حاوی سنگ نوشته کوتاهی به فارسی باستان، مصری، بابلی و ایلامی است که متنی یک سان دارند:
𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 𐏐 𐏋 𐏐 𐎺𐏀𐎼𐎣 ( Xšayāršā: XŠ: vazraka ) «خشایارشا: شاه بزرگ. »
عملکرد این کوزه بزرگ به خوبی مشخص نیست. ممکن است حاوی مقداری از آب رود نیل بوده باشد که به عنوان نماد تسلیم مصر به ایران دریافت شده بود. چند نمونه دیگر از خمره های تقریباً مشابه در سراسر شاهنشاهی هخامنشی، از جمله خمره های داریوش بزرگ، شناخته شده است. خمره خشایارشا ممکن است بخشی از مجموعه شهربان ( ساتراپ ) کاریا بوده باشد و گواه تماس نزدیک حاکمان کاریایی و شاهنشاهی هخامنشی است.
این خمره ها که منشأ مصری دارند برای هخامنشیان بسیار ارزشمند بوده و به همین دلیل ممکن است خشایارشا آن را به فرمانروایان کاریایی تقدیم کرده و سپس به عنوان یک شی گرانبها از آن نگهداری کرده است. به ویژه، این ظرف گرانبها ممکن است توسط خشایارشا به آرتمیس یکم از دودمان کاریایی، که با شایستگی به عنوان تنها دریاسالار زن سپاه ایران در جریان دومین تهاجم ایرانیان به یونان، و به ویژه در نبرد سالامیس، عمل کرده بود، اهدا شده باشد.
خمره خشایارشاه در موزه بریتانیا قرار دارد. ارتفاع آن ۲۸٫۸ سانتی متر و قطر آن در لبه ۱۲٫۸ سانتی متر است. این شی در سال ۱۸۵۷ توسط چارلز توماس نیوتن کاوش شد.
از زمان داریوش بزرگ تا خشایارشا و برخی از فرمانروایان بعدی هخامنشی، به ویژه اردشیر یکم، چند کوزهٔ سنگی مشابه وجود دارد.