خلیل الله خلیلی

خَلیل الله خَلیلی مشهور به استاد خلیلی ( زادهٔ ۱۲۸۶  در کابل  –   درگذشتهٔ ۱۳۶۶ خورشیدی  در اسلام آباد ) شاعر فارسی گوی معاصر افغانستان است. تا هنوز در زمینه اشعار استاد خلیلی تحقیق های فراوان علمی صورت گرفته است که از آن جمله می توان از کتاب " استاد خلیلی و شعر ایستادگی" اثر ضیاءالحق فیروزکوهی نام برد که در زمینه تاثیر گزاری شعر استاد خلیلی بر جهاد و مقاومت افغانستان است.
خلیلی[ ۱] در سال ۱۲۸۶ خورشیدی ( ۱۹۰۷ میلادی ) در باغ جهان آرای کابل متولد شد. [ ۲] پدرش محمدحسین خان مستوفی الممالک از بزرگان منطقهٔ کوهستان در شمال کابل و وزیر مالیهٔ عهد امیر حبیب الله خان بود که پسان تر به فرمان امان الله خان به دار آویخته شد. [ ۳]
وی در سنین کودکی والدینش را از دست داد و درس را در نیمهٔ راه رها کرد. او سال ها در کابل، کوهستان و بلخ زیست و در پست های اساسی زیادی در سازمان های دولتی داخل و خارج افغانستان کار کرد. در اوایل دههٔ بیست خورشیدی به سمت معاون دانشگاه کابل به کار گماشته شد. [ ۴] در سال ۱۳۳۰ ریاست مستقل مطبوعات را به عهده گرفت و در سال ۱۳۳۲ به عنوان مشاور عالی سلطنتی در دربار محمد ظاهر شاه خدمت کرد و نیز مدتی نمایندهٔ مجلس بود و در سال های نخستین دههٔ ۵۰ به عنوان سفیر کبیر مدتی در عربستان سعودی و سپس در عراق مشغول به کار بود. [ ۵]
جدای مناصب اجرایی، موقعیتی بود که خلیلی در عالم ادب کسب کرد و به زودی نامدارترین شاعر افغانستان بدل گشت. [ ۴]
خلیلی پس از کودتای هفت ثور سفارت را ترک گفت و مدتی در اروپا و آمریکا به سر برد. اما به سبب عشق وطن دیر در آن جا نپایید. او پس از آن به پاکستان رفت و در کنار هزاران هموطن آواره اش مسکن گزید و در این دوره آثار بسیاری از خود به جای گذاشت. [ ۶]
خلیلی در مجموع ۶۲ اثر منظوم و منثور در عرصه های مختلف هنر، ادب، سیاست، فلسفه و عرفان دارد که بیشترشان در داخل و خارج از افغانستان به چاپ رسیده است. [ ۷] آثار هرات، سلطنت غزنویان، فیض قدس، احوال و آثار حکیم سنایی، از بلخ تا قونیه، یمگان، نی نامه و عیاری از خراسان، آثار پژوهشی او هستند. [ ۸]
عبدالغفور روان فرهادی پژوهشگر و نویسندهٔ افغان و نمایندهٔ پیشین افغانستان در سازمان ملل متحد، در صدمین سالگرد زایش خلیل الله خلیلی، قدرت بیان او را کم نظیر توصیف کرد. [ ۳]