دبیرهٔ میخی هخامنشی دبیره ای میخی است که آن دسته از سنگ نبشته های هخامنشی را که به فارسی باستان است به آن نوشته اند. کتیبه های مذکور در تخت جمشید، دشت مرغاب، بیستون، الوند، شوش، و آسیای کوچک به فرمان شاهان هخامنشی، به ویژه داریوش یکم و خشایارشا کنده شده اند.
برخی این دبیره را نخستین دبیره ای می دانند که با توجه به دیگر دبیره ها اختراع شده است و می گویند که نتیجهٔ دگرش دبیره های دیگر نبوده است. دبیره میخی هخامنشی به احتمال بسیار به دستور داریوش بزرگ پدیدآورده شده است. سبب عدم قطعیت این است که کتیبه هایی از شاهان بومی ( فارسی ) هخامنشی ( نیاکان داریوش ) همچون آریارمنه و نیز کتیبه ای کوتاه منتسب به کوروش بزرگ یافت شده اند. اما صاحب نظران باور دارند که این کتیبه ها ( و لوح ها ) همه پس از شاهنشاهی داریوش بزرگ نوشته شده اند.
با این همه برخی از دانشمندان این دبیره را گونه ای وام گیری از دبیره های همسایگان ایرانی می دانند؛ با این استدلال که ظاهراً مانند دیگر دبیره های میخی، از نشانه های میخ مانندِ عمودی، افقی و زاویه دار ساخته شده است. باید توجه داشت که تنها یک حرف این دبیره با دیگر دبیره های میخی یکسان است، که احتمالی بودن چنین همسانی نیز شگفت نیست. اما با نگاهی دقیق تر به ساختار بیرونی و درونی این دبیره آشکار می شود که ویژگی های ابتکاری آن بیشتر از ویژگی های اقتباسی است. [ ۱] [ ۲] دو ویژگی برجسته و نظرگیر آن شمار اندک نشانه ها و سادگی آن هاست. این دو ویژگی، دبیره میخی فارسی باستان را از دیگر دبیره های میخی که معمولاً بیش از صد یا چندصد نشانه دارند و بیشتر نشانه ها معرّف هجاها و واجهای آن زبان ها هستند ویژه می کند. [ ۱] [ ۲] خانم دکتر بدرالزمان قریب، پژوهشگر، استدلال هایی مبنی بر اینکه این دبیره نوآوری ایرانیان بوده و از همسایگان گرفته نشده است، آورده است.
دبیره فارسی باستان که از چپ به راست نوشته می شده، ۳۶ نویسهٔ ملفوظ، ۷ یا ۸ ایده نگار، تعدادی نویسهٔ عددی، و یک جداکنندهٔ کلمات دارد. از ۳۶ نویسهٔ ملفوظ، سه نویسه واکه، سیزده نویسه همخوان مستقل، و بیست نویسه همخوان هایی هستند که شکل آنها بسته به واکه ای که پس از آنها می آید تغییر می کند. اندیشه نگارهای این دبیره برای مفاهیم شاه ( ) ، کشور ( و ) ، خدا زمین ( ) ، و اهورامزدا ; و ؛ برای حالت عادی و؛ برای حالت اضافی به کار می روند. به نظر می رسد که این اندیشه نگارها در دوران داریوش یکم استفاده نمی شده اند، بلکه تنها در کتیبه های خشایارشا و جانشینانش وجود دارند. اعداد با استفاده از پنج شکل اصلی برای یک، دو، ده، بیست، و صد تشکیل می شوند. به دلیل شباهت حروف این دبیره به میخ، به این دبیره و چند دبیره دیگر که به این دبیره شباهت ظاهری دارند دبیره میخی گفته می شود. این دبیره از ساده ترین دبیره های میخی است. تنها دبیره میخی اوگاریتی است که از آن ساده تر است و صد در صد الفبایی است.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفبرخی این دبیره را نخستین دبیره ای می دانند که با توجه به دیگر دبیره ها اختراع شده است و می گویند که نتیجهٔ دگرش دبیره های دیگر نبوده است. دبیره میخی هخامنشی به احتمال بسیار به دستور داریوش بزرگ پدیدآورده شده است. سبب عدم قطعیت این است که کتیبه هایی از شاهان بومی ( فارسی ) هخامنشی ( نیاکان داریوش ) همچون آریارمنه و نیز کتیبه ای کوتاه منتسب به کوروش بزرگ یافت شده اند. اما صاحب نظران باور دارند که این کتیبه ها ( و لوح ها ) همه پس از شاهنشاهی داریوش بزرگ نوشته شده اند.
با این همه برخی از دانشمندان این دبیره را گونه ای وام گیری از دبیره های همسایگان ایرانی می دانند؛ با این استدلال که ظاهراً مانند دیگر دبیره های میخی، از نشانه های میخ مانندِ عمودی، افقی و زاویه دار ساخته شده است. باید توجه داشت که تنها یک حرف این دبیره با دیگر دبیره های میخی یکسان است، که احتمالی بودن چنین همسانی نیز شگفت نیست. اما با نگاهی دقیق تر به ساختار بیرونی و درونی این دبیره آشکار می شود که ویژگی های ابتکاری آن بیشتر از ویژگی های اقتباسی است. [ ۱] [ ۲] دو ویژگی برجسته و نظرگیر آن شمار اندک نشانه ها و سادگی آن هاست. این دو ویژگی، دبیره میخی فارسی باستان را از دیگر دبیره های میخی که معمولاً بیش از صد یا چندصد نشانه دارند و بیشتر نشانه ها معرّف هجاها و واجهای آن زبان ها هستند ویژه می کند. [ ۱] [ ۲] خانم دکتر بدرالزمان قریب، پژوهشگر، استدلال هایی مبنی بر اینکه این دبیره نوآوری ایرانیان بوده و از همسایگان گرفته نشده است، آورده است.
دبیره فارسی باستان که از چپ به راست نوشته می شده، ۳۶ نویسهٔ ملفوظ، ۷ یا ۸ ایده نگار، تعدادی نویسهٔ عددی، و یک جداکنندهٔ کلمات دارد. از ۳۶ نویسهٔ ملفوظ، سه نویسه واکه، سیزده نویسه همخوان مستقل، و بیست نویسه همخوان هایی هستند که شکل آنها بسته به واکه ای که پس از آنها می آید تغییر می کند. اندیشه نگارهای این دبیره برای مفاهیم شاه ( ) ، کشور ( و ) ، خدا زمین ( ) ، و اهورامزدا ; و ؛ برای حالت عادی و؛ برای حالت اضافی به کار می روند. به نظر می رسد که این اندیشه نگارها در دوران داریوش یکم استفاده نمی شده اند، بلکه تنها در کتیبه های خشایارشا و جانشینانش وجود دارند. اعداد با استفاده از پنج شکل اصلی برای یک، دو، ده، بیست، و صد تشکیل می شوند. به دلیل شباهت حروف این دبیره به میخ، به این دبیره و چند دبیره دیگر که به این دبیره شباهت ظاهری دارند دبیره میخی گفته می شود. این دبیره از ساده ترین دبیره های میخی است. تنها دبیره میخی اوگاریتی است که از آن ساده تر است و صد در صد الفبایی است.
wiki: خط میخی هخامنشی