خشایارشا

۳ سال پیش در یکی از پیج های خود چند پست درباره این کتیبه مهم داشتیم که بیش از ۲۰۰ هزار بار پسندیده شد و چند میلیون نفر آن را دیدند ؛ البته فضای مجازی ایران بشدت ملی گرا شده و در این سال ها محتوای رسانه ای ارزشمندی درباره این کتیبه تولید شده است
سنگ نوشتهٔ خشایارشا در نزدیکی دریاچه وان ترکیه، بر فراز صخره ای و در ارتفاع ۲۰ متری از سطح زمین و در نزدیکی یک قلعه واقع شده است. این کتیبه در اصل توسط داریوش بزرگ آماده سازی شده است اما به دلائلی تکمیل نشده و خالی رها شده است، اما خشایارشا پسر داریوش بزرگ، در دوران زمامداری خود آن را تکمیل کرده و به یادگار گذاشته است. این کتیبه ۲۷ سطر و ۳ ستون دارد و از چپ به راست و به سه زبان پارسی باستان، اکدی و عیلامی نوشته شده است.
تقریباً ۱۰۰ سال پیش ( سال ۱۲۸۶ خورشیدی ) طرحی از روی این کتیبه آماده شده بود که متخصصان زبان های باستانی از روی این طرح اقدام به خواندن و ترجمهٔ این کتیبه کرده بودند. نخستین بار رونالد گراب کِنت ( زبان شناس ) در سال ۱۹۰۸ ( میلادی ) این کتیبه را خوانده و ترجمه کرده بود. اما همان طور که گفته شد همه دانشمندان تا پیش از تلاش زوج جهانگرد ایرانی، از جایگاه دقیق این کتیبه بی اطلاع بودند و هیچ عکسی هم از این کتیبه در دسترس نبوده است. نتیجه سفر زوج ایرانی بازیابی موضع دقیق کتیبه خشایارشا در دریاچه وان و تهیه عکس و فیلم کامل از این کتیبه بود.
متن کتیبه
خشایارشا در کتیبه آورده است:
اهورامزدا خداییست بزرگ، بزرگترین خدایان
که زمین را آفرید
که آسمان را آفرید
که مردم را آفرید
که شادی را برای مردم آفرید
که خشایارشا را شاه کرد
یگانه فرمانروای بسیاری
من خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان
شاه مردمان بسیار
شاه در این زمین دور و پهناور
پسر داریوش شاه هخامنشی
گوید خشایارشا: داریوش شاه که پدرم بود، به خواست اهورامزدا بناهای زیبایی ساخت و او دستور داد این کتیبه کنده شود.
اما نوشته ای در آن کنده نشد
پس از آن من دستور دادم این نوشته کنده شود.
باشد که اهورامزدا و خدایان دیگر مرا نگاه دارند، شهریاری مرا، و آنچه که من ساخته ام.
منابع ها. Dusinberre, Elspeth R. M. ( 2013 ) . Empire, Authority, and Autonomy in Achaemenid Anatolia. Cambridge University Press. ISBN 978 - 1107577152.
Khatchadourian, Lori ( 2016 ) . Imperial Matter: Ancient Persia and the Archaeology of Empires. University of California Press. ISBN 978 - 0520964952.
Kuhrt, Am�lie ( 2007 ) . The Persian Empire: A Corpus of Sources from the Achaemenid Period. Routledge.

نام خشایارشا از دو بخش خشای به معنای «فرمان روا» و آرشا به معنای «قهرمان، مرد» پدید آمده است. معنای این نام می تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است» یا فرمانروای قهرمانان باشد. خشایار ( اگزرسس ) یعنی آنکه در راستی سلطنت می کند و وقتی که به سمت ولایتعهدی منصوب شد این لقب را بر او نهادند.
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نام خشایارشای بزرگ را نیز به صورت «اخشورش» و «خسرو الأول» ( باتوجه به اینکه بخش نخست نام «خشایارشا» یعنی «خشای» معنای «فرمان روا» را می دهد و به عربی «خسرو» می شود ) ضبط کرده است.
نوشته های هرودوت از بن مایه های زندگانی خشایارشا است. نوشته های هرودوت ۹ پوشینه ( جلد ) است و هر پوشینه را ویژهٔ یکی از خدایان تاریخ، ( خنیاگری، کمدی ( طنز ) ، سوگ، پایکوبی، چکامه، ستارگان و گفتار ) ساخته است. بن مایه های هرودت برای نگارش کتاب هایش نوشته های گاه نگاران و گزارش های گفتاری و رویدادهایی را که خود به چشم دیده هستند. از گاه نگارانی که از نوشته هایشان وام گرفته می توان هکاته را نام برد؛ ولی مهم ترین بن مایه هایش، خودش و بازگفت هایی هستند که راسته یا ناراسته از دیگران شنیده است. به راستی هر جا که هرودوت بازگوی گزارش های آگاهانه و درست بوده، نوشته هایش نیز با یافته های تازه و دپه های ( سندهای ) باستان شناسی هماهنگ است. با این همه، گرچه هرودوت امانت داشته و دادمند بوده، داده هایش از غرض ورزی تاریخ گزارانی که او بازگوکننده شان است تهی نیست. همچنین گرچه هرودوت به بن مایه های پرشماری دسترسی داشته، تنها بن مایه هایی را که از نگر او راست تر می نموده یاد کرده است؛ بنابراین باور کورکورانه به برداشت های تاریخی هرودت شایسته نیست.

" در زبان بابل"خشی یرشی" و در یک استوانه ی بابلی نیز"خرشاای شیا" آمده است
اما نام وی در اصل و پارسی باستان "خشی یرشه" است.
رضاضَحاکی راحت. مدرس و دبیر تاریخ اسدآباد