خاکساریه

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] خاکساریه، فرقه ای از صوفیه ایران که از میان شیعیان برخاسته اند. این فرقه در دوران قاجار، به خصوص پس از سفر یکی از قلندران جلالیه هند به نام غلام علی شاه به ایران، مشهور شد و ظاهراً تا پیش از آن، طریق آنان همان طریقه حیدریه بوده است. این فرقه به ۳ شاخه غلام علی شاهی، معصوم علی شاهی و نورائی تقسیم می شوند. خاکساران امروزین از غلام علی شاهیان و شمار اندکی از معصوم علی شاهیان هستند. امروزه، خاکساران، سلسله خودرا خاکسار جلالی ابوترابی معرفی می کنند. آنان با ذکر واژه ابوتراب ظاهراً نوعی ارتباط بین نام سلسله خود و کنیه حضرت علی (ع) ایجاد کرده اند.
شاهزاده و بانو، از قصه هایی که ظاهراً در بین سده های ۱۱ و ۱۲ در هند نوشته شده است، نشان می دهد که برخی از قلندران جامه خاکستری می پوشیدند و بر چهره خود خاکستر می مالیدند و آیین آنان خاکساری نامیده می شد. شاید منشأ نام گذاری خاکساریه چنین رسم و آیینی بوده باشد. معصوم علی شاه، نویسنده طرائق الحقائق درباره وجه نام گذاری خاکسار گفته است: اصل خاکساران از طایفه ای هندوست که برخی مرتاضان آن ها بی لباس در خاک می نشینند و خاک نرم سوده بر بدن می ریزند.
امروزه از واژه خاکسار، اغراق در فروتنی استنباط می شود.

دانشنامه آزاد فارسی

خاکْساریّه
فرقه ای صوفی مسلک، از شیعیان دوازده امامی. پیروان این فرقه خود را به سید جلال بخاری، پیشوای فرقۀ جَلالیّه در هند، و امام علی (ع)، با استناد به کُنیۀ ابوتراب، منتسب می کنند و طایفۀ خود را «سلسلۀ خاکسار جلالی ابوترابی» می خوانند. عقاید و آداب و رسوم اینان شبیه جلالیه است، چنان که صوفیان را چهارده خانواده می دانند و چهل تنان و هفت تنان نزد آنان مقدس است. در عهد صفویه، پیروان قطب الدین حیدرتونی، معروف به حیدریه، خود را به خاکساریه منتسب می کردند. خاکساریه در عهد قاجاریه به سه گروه تقسیم می شده اند که هر گروه را اصطلاحاً «دوده» می نامیده اند: «دوده» ی غلام علی شاهی، معصوم علی شاهی، و نورایی؛ فعال ترین این دسته ها دودۀ غلام علی شاهی اند. این طریقه، هفت مرحلۀ سلوک دارد که به ترتیب عبارت اند از لسان، پیاله، کسوت، گل سپردن، جوزشکستن، چراغی گرفتن، و دریافت لنگ ارشاد و مرشدشدن. رسائل خاکساریه، مانندِ فتوت نامه ها، بیشتر به صورت پرسش و پاسخ در قالب نظم و نثر است که بخشی از تصنیف های ادبیات عامیانه را تشکیل می دهد. درویشان خاکساریه در شهرهای تهران، مشهد، کرمانشاه، شیراز، اهواز، کوفه، نجف و کربلا، به سر می برند و خانقاه هایی خاص خود دارند.

پیشنهاد کاربران

بپرس