خانه در کویت

[ویکی فقه] نخستین گزارشها از سکنا در کویت به ۱۰۸۱ بازمی گردد. بسیاری از خانه های سنّتی کویت از میان رفته اند و جز شمار اندکی خانه های اعیانی از سده سیزدهم و چهاردهم برجا نمانده است .
پی (الساس) در خانه سنّتی کویتی، با توجه به زمین زیربنا و سختی آن، در عمق تقریبآ یک متر قرار داشت. نمای بیرونی خانه دیوارهایی از گل یا آجر پخته به ضخامت حدود یک تا یک ونیم متر بود که به طور یک دست گچ کاری می شد. ساخت مایه اصلی خانه های قدیمی کویت گل، گچ، سنگ و چوب بود. به ویژه، گل که ارزان اما کم دوام بود و در ساخت خشت (لِبْن)، در قالبهای چوبی یک یا دو خانه ای، و آجر (طُوب، طُوبة) به کار می رفت. سنگ که عمدتآ سنگ مرجانی بود، با ملاط گل در ساخت دیوارهای بیرونیِ خانه های ثروتمندان استفاده می شد. گچ اندودِ روکار نیز تولید داخلی بود .سیمان تا پیش از ۱۳۳۰ش که در ساخت بیمارستان امریکاییها به کار رفت، در کویت شناخته شده نبود و از آن پس، به صورت محدود در ساخت حوضِخانه به کار می رفت. سیمان را احتمالا به دلیل شباهت آن به ساروج از نظر استحکام صاروج/ ساروج می نامیدند و از روسیه به کویت وارد می کردند. چوب عمدتآ محصولی وارداتی به ویژه از افریقا بود و برای ساخت درها و پنجره ها استفاده می شد. فضای داخلی خانه عمدتاً از یک حیاط اصلی مرکزی/ الحَوْشُ الرئیسی، تعدادی اتاق در اطراف آن و یک ایوان/ لیوان، تشکیل می گردید. گاه در خانه های بزرگ تر تعداد حیاطها بیش تر بود و از حیاط یا حیاط پشتی برای نگاهداری چهارپایان و کارهای روزمره خانه استفاده می شد. درِ خانه از چوب و در انواع و اندازه های مختلف ساخته می شد که گاه با گل میخهای گنبدی شکلِ (المُقَبّبة) فلزی تزیین می گردید. مفاصلِ در نیز فلزی بودند که البتات نامیده می شدند. کف حیاط معمولا از خاک بود اما برخی ثروتمندان حیاط را با آجرهای زردرنگی مفروش می کردند که از بصره وارد می شد.
مهمترین فضای حیاط
ایوان از مهم ترین فضاهای حیاط اصلی و ساخت آن دشوار و مستلزم دقت بود، زیرا باید الوارهای بلند چوبی (صور) را بالا می بردند که تقریباً ده تا پانزده متر و گاه بیشتر، برحسب وسعت ایوان، طول داشت. این الوارها که ستونهای ایوان بودند، از چوب سنگینی تهیه می شدند که معمولا در ساخت بدنه کشتی نیز از آن استفاده می کردند. ایوان که محل گردهمایی و سرگرمی مردان خانواده و مهمانانشان بود، گاه نزدیک ورودی اصلی خانه ساخته می شد و پنجره های روبه خیابان داشت که با طارمیها و نرده ها و کرکره های چوبی حفاظت می گردید، در حالی که پنجره های اتاقها همانند درِ آنها روبه حیاط (حوش) باز می شد. دیوار اتاق معمولا ضخیم بود و از داخل، طاقچه هایی (رَف) به عمق حدود ۲۵ سانتیمتر در آن درمی آوردند. ==سقف خانه ها===برای ساختن سقف اتاقها، نخست تیرهایی چوبی (چَنْدل) به طول حدود سه متر را به موازات یکدیگر با فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر روی دیوارها قرار می دادند. چوبهای چندل از مشرق افریقا وارد می شد. روی چندلها را با شاخه های بامبو که آن ها را نیز از مشرق افریقا می آوردند، به شکل مربع یا لوزیهایی به ضلع ده سانتیمتر می پوشاندند تا هم زیبا و چشم نواز باشد و هم چوبهای چندل را برای تحمل بار تقویت کند. آنگاه روی چندلها و بامبوها را با بوریا یا منسوجات حصیری می پوشاندند و سپس بام را گل اندود می کردند. اطراف بام را دیواره ای می کشیدند که وِشام نام داشت. وشام ضمن حفظ حریم بام، محل قرار گرفتن میزابها یا مجاری چوبی به طول پنجاه تا شصت و عرض ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر بود و آب باران را از بام به کوچه یا حیاط منتقل می کرد. بام خانه های سنّتی کویتی جزئی از فضای فعال خانه محسوب می شد که در تابستان گرم محل خواب و استراحت و حتی حمام کردن و شستن لباس و خشک کردن انواع میوه بود.
بادگیر
در اغلب خانه های قدیمی کویت سازه بادگیر، که آن را باجدیر می خوانند، ساخته می شد. افزون بر این، دو نوع چاه یکی برای ذخیره آب آشامیدنی به نام جَلیب و دیگری، با دهنه فراخ برای فضولات به نام بالوعه وجود داشت. عمق جلیب معمولا بین سه تا هشت متر بود، چنان که در مناطق شرقی کویت حدود دوونیم و در منطقه القبلة و ناحیه مرتفع فَریج سعود حدود هفت تا هشت متر بود. گاهی آب برای پخت وپز و شستشو از بصره با تانکر حمل و در مخازن بزرگی در بالای پشت بام ذخیره می شد
از بین رفتن معماری سنتی
...