خاندان نوبختی

[ویکی شیعه] خاندان نوبختی خاندان مشهور ایرانی که افراد معروفی از این خاندان در طی دو قرن و نیم از اواسط قرن ۲ تا اوایل قرن ۵ق به عنوان منجّم، ادیب، متکلّم، منشی و مؤلّف برخاسته اند که شیعی مذهب بوده اند.
ابوسهل بن نوبخت، ابوسهل نوبختی، حسین بن روح نوبختی (از نواب اربعه) و حسن بن موسی نوبختی صاحب فرق الشیعه ازجمله معروف ترین افراد این خاندان هستند.
نوبخت نیای این خاندان منجم بوده است و پسر او ابوسهل در معرّفی خود به منصور خلیفه ۴ تن از پدران خود را نام برده است.

[ویکی نور] «خاندان نوبختی» از آثار عباس اقبال آشتیانی (آشتیان/ 1275- 1334ش/ رُم) است که در آن،تاریخ و زندگانی بزرگان خاندان مشهور نوبختی را به صورت مستند و تحلیلی شرح داده است. از مهمترین شخصیت های این خاندان، سومین نایب خاصّ حضرت مهدی موعود(عج) حسین بن روح نوبختی و متکلم بزرگ ابواسحاق ابراهیم نوبختی مؤلّف کتاب یاقوت است که توضیحات کافی درباره آنان در این اثر آمده است.
این کتاب از مقدمه نویسنده و 15 فصل به ترتیب ذیل تشکیل شده است: 1- نوبخت جدّ این خاندان، 2- ابوسهل بن نوبخت، 3- پسران ابوسهل بن نوبخت، 4- ظهور علم کلام و متکلمین اولیه، 5- فرقه شیعه و متکلمین اولیه آن، 6- ابوسهل اسماعیل بن علی، 7- ابومحمد حسن بن موسی، 8- ابواسحاق ابراهیم مؤلّف کتاب یاقوت، 9- ابویعقوب اسحاق بن اسماعیل و پسرش ابوالفضل یعقوب، 10- ابوالحسین علی بن عباس و پسرش ابوعبداللّه حسین، 11- شیخ ابوالقاسم حسین بن روح، 12- ابوالحسن موسی بن کبریاء، 13- ابومحمد حسن بن حسین، 14- سایر افراد خاندان نوبختی و 15- فهرست اسامی فرق شیعه یا منتسبین به ایشان.
درباره محتوای این اثر چند نکته گفتنی است:
1. نویسنده در مقدمه اش -که آن را در تهران آذر 1311ش نوشته- هدف و چگونگی نگارش کتاب حاضر را توضیح داده است .
2. بر طبق پژوهش نویسنده: خاندان ایرانی نژاد نوبختی از جمله خانواده های اصیل ایرانیند که با قبول آئین اسلام در خدمت خلفای عبّاسی و امرای مسلمان داخل شده و از راه نشر علوم و حکمت و آداب و اداره پاره ای مشاغل دیوانی نام نیک خود را در تاریخ تمدّن اسلامی جاودان ساختند. اعضای این سلاله بزرگ از نیمه قرن دوّم تا اوایل قرن پنجم هجری بیشتر در دارالخلافه بغداد مصدر کارهای کشوری و یا در یکی از شعب علوم و ادبیّات شاخص و ممتاز بوده اند مخصوصاً چند نفر از ایشان از پیشوایان جلیل القدر فرقه امامیّه اثنی عشریّه محسوب می شده اند...». سپس نویسنده افراد تأثیرگذار خاندان نوبختی را به شش طبقه (1-مترجمین کتب فارسی پهلوی به عربی و منجّمین، 2- متکلّمین امامی، 3- اصحاب و خواصّ ائمّه اثنی عشریّه، 4- ادبا و رواة اشعار، 5- کتّاب و منشیان و 6- علمای اخبار امامی) تقسیم کرده و برای هر کدام مثال آورده و توضیح داده است .

خاندانِ نوبختی
کتابی تاریخی به فارسی از عباس اقبال آشتیانی (۱۲۷۵ـ۱۳۳۴ش ). این اثر دربارۀ شرح حال افراد خاندان ایرانی تبار نوبختی با فهرست تألیفات و مقام علمی ، ادبی و سیاسی آن هاست . مؤلف علاوه بر آن، فصولی را نیز به تاریخ ظهور فرق اسلامی و مذهب شیعه ، متکلمین اولیۀ آن و فرقه هایی که از میان شیعه برخاسته اند به ضمیمۀ فهرست الفبایی از اسامی این فرق و مختصری از مقالات ایشان ، اختصاص داده است . مؤلف قسمتی از این کتاب را به فرانسوی تألیف کرد و پس از مدتی به تشویق لوئی ماسینیون در مجلۀ تتبعات راجع به اسلام به چاپ رساند. اقبال پس از بازگشت به ایران ، متن فارسی آن را با تفصیل بیشتر آماده کرد و در ۱۳۱۱ش در تهران به چاپ رساند. خاندان نوبختی به لحاظ تحقیق در تاریخ شیعه نیز اهمیت بسیاری دارد. این کتاب بارها چاپ و منتشر شده است. نیز ← نوبختیان