خاندان رهنما

[ویکی فقه] سردودمان این خاندان "حاج میرزا علی محمد" معروف به "ملاباشی" می باشد که از دانشمندان و استادان حکمت و فقهای زمان خود بوده است که مدتی معلم "سلطان حسین میرزا جلال الدوله" فرزند ارشد "مسعود میرزا ظل السلطان" بود که به این دلیل معروف به ملاباشی می شود. دو فرزند او "عبدالرحیم" و "غلامحسین" می باشند که در این جا به زندگی نامه هر دوی آن ها پرداخته شده است و "زین العابدین رهنما"، از نوه های ایشان می باشد و "دکتر مجید رهنما"، "دکتر حمید رهنما" از فرزندان "زین العابدین" می باشند که به دلیل اهمیتشان در دوره پهلوی نیز به آن ها پرداخته شده است.
"عبدالرحیم رهنما" فرزند "حاج میرزا علی محمد" معروف به "ملاباشی" در سال ۱۲۵۲ش در شیراز به دنیا آمد. تحصیلات خود را در دارالعلم شیراز به اتمام رساند و در ادبیات فارسی و علوم معقول و منقول و فقه اسلامی و علم اصول تسلط پیدا کرد. عبدالرحیم مردی روشنفکر و آزادی خواه بود و به واسطه روحیه آزادی طلبی خود در سال ۱۳۲۵ ق در صدر مشروطیت "روزنامه رهنما" را تاسیس کرد که اولین شماره آن در ۲۶ جمادی الثانی ۱۳۲۵ق در تهران منتشر شد. پس از برقراری مشروطیت از طرف "وزارت عدلیه" به همراه "شیخ الملک شهابی" مامور تاسیس دادگستری در فارس شد. عبدالرحیم رهنما در زمان پادشاهی دیکتاتوری "محمدعلی شاه" عبدالرحیم رهنما به انتشار "روزنامه رهنما" همت گماشت و به نشر مبانی آزادی و بیان حقایق اقدام نمود. رهنما در اواخر دیکتاتوری که از دادگستری جز نامی باقی نمانده بود، به واسطه ایمان به استقلال قضایی و تحت نفوذ واقع نشدن و حکم به حق از طرف وزیر وقت منتظر خدمت شده و چند سال آخر عمر خود را در انتظار خدمت به سر برد با این که بعد از سی سال خدمت قضایی در فارس و کرمان و خوزستان و آذربایجان و تهران از حیث معیشت سخت در مضیقه بود، حاضر به قبول قضاوت فرمایشی نشد. روزنامه رهنما در جمادی الاخر ۱۳۲۵ق شروع به انتشار نمود و بعد از آنکه قریب یک سال؛ یعنی تا تاریخ ۵ ربیع الاول ۱۳۲۶ انتشار یافت بواسطه روز استبداد صغیر به تعطیلی کشیده شد و اداره اش از طرف مستبدین و سرباز "سیلاخوری" به تاراج رفت و مدیرش مدتی پنهان و متواری بود. رهنما بعد از فتح تهران و عزل "محمدعلی شاه" تصمیم داشت دوباره "روزنامه رهنما" را منتشر کند؛ ولی به اصرار "شیخ الملک" برای تشکیل "عدلیه فارس" از طرف وزارت عدلیه مامور فارس شد و تا آخر عمر صادقانه به خدمت قضایی مشغول بود و از اجرای قصد خود بازماند. البته لازم به ذکر است، پس از شهریور ۱۳۲۰ توسط "مهدی رهنما" فرزند عبدالرحیم رهنما مجددا این روزنامه منتشر شد. رهنما در سال ۱۳۱۱ش رییس استیناف آذربایجان تبریز بوده است. عبدالرحیم رهنما در سال ۱۳۲۱ش در ۶۹ سالگی در تهران درگذشت.
غلامحسین رهنما
"غلامحسین رهنما" فرزند "حاج میرزا علی محمد" معروف به "ملاباشی" بود، در ۱۲۵۹ش در شیراز به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی را در دارالفنون گذراند. در کنار استاد خود "حاج میرزا عبدالغفارخان نجم الدوله" علوم ریاضی و علم هیات را یاد گرفت و در سال ۱۳۰۵ش مجمع نجومی آکادمی علوم فرانسه رهنما را به عضویت دائمی آن مجمع علمی انتخاب کرد. رهنما ۴۵ سال در مدرسه های "دارالفنون" و "علوم سیاسی" و "مدرسه عالی نظام" و "دارالمعلمین عالی" به تدریس ریاضی پرداخت. در سال ۱۳۱۳ش با نوشتن مقاله ای در موضوع نسبت محیط دایره "عدد پی" درجه دکترا از طرف شورای عالی دانشگاه را به خود اختصاص داد در سال ۱۳۰۷ ش معاون فرهنگ شد و در سال ۱۳۲۴ ش در کابینه های "ابراهیم حکیمی" و "محسن صدر" وزیر فرهنگ شد. رهنما در اردیبهشت ماه ۱۳۲۵ش در سن ۶۶ سالگی در گذشت.
زین العابدین رهنما
"زین العابدین رهنما" فرزند "شیخ علی شیخ العراقین" و نوه "آیت الله مازندارنی" در سال ۱۲۶۸ ش به دنیا آمد. تحصیلاتش را در مدارس دینی عراق به پایان برد و در ۲۲ سالگی با لباس روحانی به ایران آمد هنگامی که به ایران آمد که فعالیت احزاب سیاسی پس از مشروطه در اوج خود بود و او نیز با عضویت در "حزب دموکرات" و مدیریت روزنامه "رهنما" کار سیاسی خود را آغاز کرد. این روزنامه آن قدر موجب شهرتش شد که جای نام فامیل او را گرفت. او نام خانوادگی خود را از این روزنامه برای خود انتخاب کرده بود؛ در حالی که که در آغاز مانند برادرش "رضا" نام خانوادگی "شیخ العراقین" را برای خود انتخاب کرده بود. پس از فرار "محمد علی شاه" از ایران و مستقر شدن مشروطیت، جوان هایی را که با استعداد بودند به ویژه آن هایی که با زبان و مطبوعات عرب به خصوص با مطبوعات مصر و لبنان آشنا بودند در ایران به کار روزنامه نگاری پرداختند شیخ زین العابدین یکی از این جوان ها بود. او در سال ۱۲۹۹ش به انتشار روزنامه "رهنما" و مجله "رهنما" پرداخت. چون از این نشریات استقبال چندانی نشد، لذا او تصمیم گرفت امتیاز روزنامه قدیمی و نیمه رسمی "ایران" را بگیرد.
← پیشنهاد به روزنامه ایران
...