[ویکی فقه] بُستانی، خاندانی لبنانی هستند که در ادبیات عرب مرتبتی بلند داشته اند.
افراد این خاندان، از «المعلّم» بُطرُس بستانی تا سعید بن سلیم بستانی، نماینده مراحل گوناگون نهضت ادبی لبنان و شاخص سهم لبنان در تجدید حیات ادبیات عرب اند. از تاریخ تألیف دایرة المعارف کهنِ بُطرس بستانی تا زمان نشر دایرة المعارف امروزیِ فؤاد أفرام بستانی، دوره یکصد ساله ای سپری شده که طیف وسیعی از فعالیتهای فضلای لبنانی و عرب را در حوزه فرهنگ عمومی در بر می گیرد. مقایسه ای دقیق میان نویسندگان این دو نسل و روش های تحقیق و پژوهش های علمی آنان هرچه بهتر نشان می دهد که مردم لبنان برای دستیابی به دانش و شیوه های ملل مغرب زمین و بهره گیری از آن ها راهی بس دراز پیموده اند. خاندان بستانی، نسل در نسل، با عزمی جزم هر یک به نوبه خود، به زبان عربی خدمت کرده اند.این خاندان مارونی، که خاستگاه شان شمال لبنان است، در پایان قرن دهم، یعنی در عصر حکومت امیر فخرالدین ثانی، صلح «مَعنِد» و رونق تجارت در دَیرالقَمَر را مغتنم شمردند و بدان ناحیه رفتند. اخلاف این خاندانِ پر زاد و ولد به اندک زمانی در سایر نواحی شوف، مانند قریة دِبِّیّه (دُبَیّه) و دهکده اِبکشتین (بشکتین) و مَرج، سکونت گزیدند. در دوره ای کمتر از یکصد سال، ده ها تن از افراد برجسته و متشخّص این خاندان به مقاماتی بس مهم در دستگاه اداری، کانون وکلا، دستگاه قضایی، خدمات کشوری و از همه مهمتر، در امور فرهنگی و مطبوعاتی و ادبی رسیدند. آنان قصد داشتند مدرسه ای تأسیس کنند و همه نوباوگان کشور را، بدون توجه به اختلافات دینی، در آن گرد آورند. علاوه بر این، در زمینه تألیف دایرة المعارف ها و لغتنامه های جدید پیشقدم شدند. دست آخر، دولت در۱۳۳۲ ش /۱۹۵۳ وظیفه تأسیس دانشگاه لبنان را به یکی از آنان سپرد.
مشاهیر خاندان بستانی
در این مقاله بدان اکتفا می کنیم که برای نمونه و به ترتیبِ الفبایی نام های تنی چند از مشاهیر خاندان بستانی را، که در روزگار پیشین به ادبیات عرب خدمت کرده اند، بیاوریم:
← عبدالله بستانی
(۱) ادهم آل جُندی، اعلام الادب والفن، ج ۲، ص ۲۵۳ـ۲۵۴ .(۲) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۵۴ـ۱۵۸ .(۳) همو، کوثرالنفوس، ص ۳۹۸ـ۴۱۹ .(۴) تذکارالیوبیل، بیروت ۱۹۲۸ .(۵) یوسف اسعد داغر، مصادرالدراسة الادبیة، ج ۲، ص ۱۹۳ـ ۱۹۵ .(۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶، ج ۴، ص ۱۴۱ .(۷) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۶، ص ۱۴۸ـ۱۴۹ .(۸) المناظرة اللغویة، قاهره ۱۹۳۶ .(۹) پ آندرائوس، المعلم بطرس البستانی، پایان نامة دانشگاه لبنان، ۱۹۷۰ .(۱۰) فؤاد افرام بستانی، الروائع، ش ۲۲، بیروت ۱۹۵۰ .(۱۱) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۴۲ـ۱۴۸ .(۱۲) شاکر خوری، مجمع المَسَرّات، بیروت ۱۹۰۸ .(۱۳) جرجی زیدان، تراجم مشاهیر الشرق، ج ۲، قاهره ۱۹۲۲، ص ۲۷ـ۳۳ .(۱۴) لویس شیخو، الا´داب العربیة، ج ۲، بیروت ۱۹۱۰ .(۱۵) میخائیل صَوایا، المعلم بطرس البستانی، بیروت ۱۹۶۳ .(۱۶) فیلیب بن نصرالله دی طرازی، تاریخ الصحافة العربیة، ج ۱ و ۲، بیروت ۱۹۱۳ .(۱۷) مارون عبود، رُوّادالنهضة الحدیثة، بیروت ۱۹۵۲ .(۱۸) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۴، ص ۴۸ـ۴۹ .(۱۹) المُقتطف، (اول اوت ۱۸۸۳) .(۲۰) ن نصّار، نحوة مجتمع جدید، بیروت ۱۹۶۹ .(۲۱) الهلال، (۱۵ ژانویة ۱۸۹۶) .(۲۲) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۹۹ـ۲۰۶ .(۲۳) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۹۶ـ ۱۹۸ .(۲۴) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۵۲ـ ۱۵۳ .(۲۵) یوسف اسعد داغر، مصادرالدراسة الادبیة، ج ۲، ص ۱۸۶ .(۲۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶، ج ۳، ص ۱۱۶ .(۲۷) جرجی زیدان، تراجم مشاهیرالشرق، ج ۲، قاهره ۱۹۲۲، ص۲۹ .(۲۸) فیلیب بن نصرالله دی طرازی، تاریخ الصحافة العربیة، ج ۱ و ۲، بیروت ۱۹۱۳ .(۲۹) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۴، ص ۲۴۴ .(۳۰) لسان الحال، ش ۷۱۲، ۱۸۸۴ .(۳۱) المُقتطف، ج ۱ (۱۸۸۴) .(۳۲)Dj Ayyu b, Index alphab إtique contenant noms d'auteurs et titres d'articles insإrإ (s dans al-Djina n, au cours de sa publication (۱۸۷۰-۱۸۸۶) , به ویژه رجوع کنید به مقالات امضا شده توسط سلیم (پایان نامه ماشین شده، دانشگاه لبنان) .Dj Kh ¢ at ¤ t ¤ a r, Sal m al- Busta n - vie et oeuvre (۳۳ مقاله دستنوشت، ارائه شده به دانشگاه لبنان، ۱۹۷۰) .(۳۴) جرجی نقولا باز، سلیمان البستانی، بیروت .(۳۵) فؤاد افرام بستانی، الروائع، ش ۴۴ـ ۴۶ .(۳۶) میخائیل صَوایا، سلیمان البستانی والیاذة هومیروس، بیروت ۱۹۴۸ .(۳۷) جورج غریب، سلیمان البستانی فی مقدمة الالیاذة، بیروت (۱۹۶۶) .(۳۸) جوزف هاشم، سلیمان البستانی والالیاذة، بیروت ۱۹۶۰ .(۳۹) .A Hamori, "Reality and convention in book six of Busta n 's `Iliad'", Jss , xx (۱۹۷۸) , ۹۵-۱۰۱; الانتداب الفلسطینی باطل و محال (بیروت ۱۹۳۶) .(۴۰) دیوان شعر کبیر سماءالفلسطینیات (بیروت ۱۹۴۶) .(۴۱) رباعیات ابوالعلاء معری (دستنویس) .(۴۲) ادهم آل جُندی، اعلام الادب والفن، ج ۲، ص ۲۶۳ـ ۲۶۵ .(۴۳) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۸۹ـ ۱۹۶ .(۴۴) م بستانی، کوثرالنفوس، ص ۳۶۲ـ۳۷۵ .(۴۵) یوسف اسعد داغر، مصادرالدراسة الادبیة، ج ۲، ص ۱۹۶ـ۱۹۹ .(۴۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶، ج ۸، ص۱۱۳ .(۴۷) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة والمعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، ج ۱، ستون ۵۶۱ـ۵۶۲ .(۴۸) لویس شیخو، تاریخ الا´داب العربیة، بیروت ۱۹۲۶، ص۱۶۶ .(۴۹) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۱۳، ص۱۶۳ .(۵۰)شبلی المَلاط، امین تقی الدین و جز آنان، آثار عمدة ودیع، جز ترجمه هایش، عبارت اند از: رباعیات الحرب، (دیوان اشعار، ژوهانسبورگ ۱۹۱۵).
افراد این خاندان، از «المعلّم» بُطرُس بستانی تا سعید بن سلیم بستانی، نماینده مراحل گوناگون نهضت ادبی لبنان و شاخص سهم لبنان در تجدید حیات ادبیات عرب اند. از تاریخ تألیف دایرة المعارف کهنِ بُطرس بستانی تا زمان نشر دایرة المعارف امروزیِ فؤاد أفرام بستانی، دوره یکصد ساله ای سپری شده که طیف وسیعی از فعالیتهای فضلای لبنانی و عرب را در حوزه فرهنگ عمومی در بر می گیرد. مقایسه ای دقیق میان نویسندگان این دو نسل و روش های تحقیق و پژوهش های علمی آنان هرچه بهتر نشان می دهد که مردم لبنان برای دستیابی به دانش و شیوه های ملل مغرب زمین و بهره گیری از آن ها راهی بس دراز پیموده اند. خاندان بستانی، نسل در نسل، با عزمی جزم هر یک به نوبه خود، به زبان عربی خدمت کرده اند.این خاندان مارونی، که خاستگاه شان شمال لبنان است، در پایان قرن دهم، یعنی در عصر حکومت امیر فخرالدین ثانی، صلح «مَعنِد» و رونق تجارت در دَیرالقَمَر را مغتنم شمردند و بدان ناحیه رفتند. اخلاف این خاندانِ پر زاد و ولد به اندک زمانی در سایر نواحی شوف، مانند قریة دِبِّیّه (دُبَیّه) و دهکده اِبکشتین (بشکتین) و مَرج، سکونت گزیدند. در دوره ای کمتر از یکصد سال، ده ها تن از افراد برجسته و متشخّص این خاندان به مقاماتی بس مهم در دستگاه اداری، کانون وکلا، دستگاه قضایی، خدمات کشوری و از همه مهمتر، در امور فرهنگی و مطبوعاتی و ادبی رسیدند. آنان قصد داشتند مدرسه ای تأسیس کنند و همه نوباوگان کشور را، بدون توجه به اختلافات دینی، در آن گرد آورند. علاوه بر این، در زمینه تألیف دایرة المعارف ها و لغتنامه های جدید پیشقدم شدند. دست آخر، دولت در۱۳۳۲ ش /۱۹۵۳ وظیفه تأسیس دانشگاه لبنان را به یکی از آنان سپرد.
مشاهیر خاندان بستانی
در این مقاله بدان اکتفا می کنیم که برای نمونه و به ترتیبِ الفبایی نام های تنی چند از مشاهیر خاندان بستانی را، که در روزگار پیشین به ادبیات عرب خدمت کرده اند، بیاوریم:
← عبدالله بستانی
(۱) ادهم آل جُندی، اعلام الادب والفن، ج ۲، ص ۲۵۳ـ۲۵۴ .(۲) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۵۴ـ۱۵۸ .(۳) همو، کوثرالنفوس، ص ۳۹۸ـ۴۱۹ .(۴) تذکارالیوبیل، بیروت ۱۹۲۸ .(۵) یوسف اسعد داغر، مصادرالدراسة الادبیة، ج ۲، ص ۱۹۳ـ ۱۹۵ .(۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶، ج ۴، ص ۱۴۱ .(۷) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۶، ص ۱۴۸ـ۱۴۹ .(۸) المناظرة اللغویة، قاهره ۱۹۳۶ .(۹) پ آندرائوس، المعلم بطرس البستانی، پایان نامة دانشگاه لبنان، ۱۹۷۰ .(۱۰) فؤاد افرام بستانی، الروائع، ش ۲۲، بیروت ۱۹۵۰ .(۱۱) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۴۲ـ۱۴۸ .(۱۲) شاکر خوری، مجمع المَسَرّات، بیروت ۱۹۰۸ .(۱۳) جرجی زیدان، تراجم مشاهیر الشرق، ج ۲، قاهره ۱۹۲۲، ص ۲۷ـ۳۳ .(۱۴) لویس شیخو، الا´داب العربیة، ج ۲، بیروت ۱۹۱۰ .(۱۵) میخائیل صَوایا، المعلم بطرس البستانی، بیروت ۱۹۶۳ .(۱۶) فیلیب بن نصرالله دی طرازی، تاریخ الصحافة العربیة، ج ۱ و ۲، بیروت ۱۹۱۳ .(۱۷) مارون عبود، رُوّادالنهضة الحدیثة، بیروت ۱۹۵۲ .(۱۸) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۴، ص ۴۸ـ۴۹ .(۱۹) المُقتطف، (اول اوت ۱۸۸۳) .(۲۰) ن نصّار، نحوة مجتمع جدید، بیروت ۱۹۶۹ .(۲۱) الهلال، (۱۵ ژانویة ۱۸۹۶) .(۲۲) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۹۹ـ۲۰۶ .(۲۳) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۹۶ـ ۱۹۸ .(۲۴) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۵۲ـ ۱۵۳ .(۲۵) یوسف اسعد داغر، مصادرالدراسة الادبیة، ج ۲، ص ۱۸۶ .(۲۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶، ج ۳، ص ۱۱۶ .(۲۷) جرجی زیدان، تراجم مشاهیرالشرق، ج ۲، قاهره ۱۹۲۲، ص۲۹ .(۲۸) فیلیب بن نصرالله دی طرازی، تاریخ الصحافة العربیة، ج ۱ و ۲، بیروت ۱۹۱۳ .(۲۹) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۴، ص ۲۴۴ .(۳۰) لسان الحال، ش ۷۱۲، ۱۸۸۴ .(۳۱) المُقتطف، ج ۱ (۱۸۸۴) .(۳۲)Dj Ayyu b, Index alphab إtique contenant noms d'auteurs et titres d'articles insإrإ (s dans al-Djina n, au cours de sa publication (۱۸۷۰-۱۸۸۶) , به ویژه رجوع کنید به مقالات امضا شده توسط سلیم (پایان نامه ماشین شده، دانشگاه لبنان) .Dj Kh ¢ at ¤ t ¤ a r, Sal m al- Busta n - vie et oeuvre (۳۳ مقاله دستنوشت، ارائه شده به دانشگاه لبنان، ۱۹۷۰) .(۳۴) جرجی نقولا باز، سلیمان البستانی، بیروت .(۳۵) فؤاد افرام بستانی، الروائع، ش ۴۴ـ ۴۶ .(۳۶) میخائیل صَوایا، سلیمان البستانی والیاذة هومیروس، بیروت ۱۹۴۸ .(۳۷) جورج غریب، سلیمان البستانی فی مقدمة الالیاذة، بیروت (۱۹۶۶) .(۳۸) جوزف هاشم، سلیمان البستانی والالیاذة، بیروت ۱۹۶۰ .(۳۹) .A Hamori, "Reality and convention in book six of Busta n 's `Iliad'", Jss , xx (۱۹۷۸) , ۹۵-۱۰۱; الانتداب الفلسطینی باطل و محال (بیروت ۱۹۳۶) .(۴۰) دیوان شعر کبیر سماءالفلسطینیات (بیروت ۱۹۴۶) .(۴۱) رباعیات ابوالعلاء معری (دستنویس) .(۴۲) ادهم آل جُندی، اعلام الادب والفن، ج ۲، ص ۲۶۳ـ ۲۶۵ .(۴۳) م بستانی، السلسبیل، جونیه ۱۹۶۸، ص ۱۸۹ـ ۱۹۶ .(۴۴) م بستانی، کوثرالنفوس، ص ۳۶۲ـ۳۷۵ .(۴۵) یوسف اسعد داغر، مصادرالدراسة الادبیة، ج ۲، ص ۱۹۶ـ۱۹۹ .(۴۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶، ج ۸، ص۱۱۳ .(۴۷) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة والمعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، ج ۱، ستون ۵۶۱ـ۵۶۲ .(۴۸) لویس شیخو، تاریخ الا´داب العربیة، بیروت ۱۹۲۶، ص۱۶۶ .(۴۹) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶)، ج ۱۳، ص۱۶۳ .(۵۰)شبلی المَلاط، امین تقی الدین و جز آنان، آثار عمدة ودیع، جز ترجمه هایش، عبارت اند از: رباعیات الحرب، (دیوان اشعار، ژوهانسبورگ ۱۹۱۵).
wikifeqh: خاندان_بستانی