خاستگاه نیاهندواروپاییان

سرزمین مادری نیایِ زبان های هند - ایرانی - اروپایی ( به انگلیسی: Proto - Indo - European homeland ) یا خاستگاه نیایِ هندواروپاییان ( به انگلیسی: Urheimat of the Indo - European languages ) یا خاستگاه آریاییانِ ایران و هندوستان و اروپاییانِ گویشورِ زبانهای یونانی، آلبانیایی، کلتی، لاتین، ژرمنی و اسلاوی می کوشد تا سرزمین نخستین این نژاد و فرهنگ و زبان نیاهندواروپایی را بازیابد. در ارائهٔ این فرضیه ها کوشش شده است تا گزارش و برداشت از یافته های باستان شناختی با داده های زبان - رویدادنگاری، فرهنگی، جغرافیایی و زیست شناختی برای بازسازی دنیای کهن آریاییان و اروپاییان مطابقت داشته باشد. سه فرضیه اصلی ( فرضیه گورکان، فرضیه آناتولی و فرضیه ارمنی _ قفقاز ) برای خاستگاه اقوام هندواروپایی وجود دارد. فرضیه گورکان بعنوان اصلی ترین فرضیه برای خاستگاه اقوام هندواروپایی نژاد است، با این حال تاکنون بطور قطع تایید نشده است. هاپولگروپ های R1a و R1b هاپولگروپ پدری این اقوام هستند. [ ۱] [ ۲]
این فرضیه اولین بار توسط اتو شریدر ( ۱۸۹۰ ) مطرح شد، سپس توسط زیگموند فیست ( ۱۹۱۳ ) و جرج پویسون ( ۱۹۳۴ ) و گوردون چایلد ( ۱۹۲۶ ) بازنگری شد. [ ۳] در نهایت شکل امروزی آن، توسط ماریا گیمبوتاس لیتوانیایی در سال ۱۹۵۶ میلادی مطرح گردید و برپایهٔ این فرضیه؛ خاستگاه نیاهندواروپاییان، اِستِپ های اورال/ولگا ( Uralic/Volgan steppe ) در دوران مس سنگی ( هزاره های چهارم و پنجم پیش از میلاد ) احتمال داده شده است. نظریهٔ وی که بر بر مبنای یافته های باستان شناختی بود، با انتقادهایی به ویژه از سوی زبان شناسان مواجه گردید. که فرضیه آناتولی را مطرح کردند با این حال ناحیه ای که وی به عنوان خاستگاه هندواروپایی ها معرفی کرد، یکی از نظریه های نسبتاً قابل قبول می دانند و مورد حمایت اغلب محققان است. [ ۴] [ ۵] [ ۶] [ ۷] [ ۸] [ ۹]
این فرضیه پس از گیمبوتاس، چندین بار توسط جی پی مالوری ( ۱۹۸۹ ) ، و دیوید آنتونی ( ۲۰۰۷ ) ، اصلاح شد. [ ۱۰] [ ۱۱]
گامکرلیدزه و ایوانف در رد فرضیه کورگان، به تعداد زیاد واژگان مرتبط با کوه و کوه نشینی در زبان نیاهندواروپایی اشاره می کنند که نشانگر زندگی این مردمان در مناطق کوهستانی است، نه مناطق استپی. [ ۱۲]
این فرضیه که در سال ۱۹۸۷ از سوی کالین رنفرو عنوان شد، پیشینهٔ نیاهندواروپاییان ( آریاییان و اروپاییان ) را دوران نوسنگی آناتولی ( Neolithic Anatolia ) در هزاره های هفتم تا ششم پیش از میلاد، یعنی زمانِ آشنایی مردم آناتولی ( غرب ایران بزرگ ) با کشاورزی می داند. او نخست میهن آغازین همه هندواروپائیان را غرب آناتولیِ دوران نوسنگی می دانست، اما سپس تغییراتی در نظریه اش به وجود آورد و در پژوهش های جدیدترش، کهن ترین اقوام هندواروپایی را با منطقهٔ بالکان - دانوب و ناحیهٔ شمالی پونتیک مرتبط می داند و در واقع بخش های شرقی تر آناتولیِ ( غرب ایران بزرگ ) دوران نوسنگی را نیز در نظریه اش جای داد.