خارپوت

خارپوت یا خاربِرد ( ارمنی: Խարբերդ ) یک شهر باستانی در ترکیه است که در پایان دوره امپراتوری عثمانی جزو ولایت معمورةالعزیز به شمار می آمد. محل آن اکنون در استان الازیغ در شرق ترکیه است. آثاری متعلق به حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در این منطقه یافت شده است. این شهر به خاطر قلعه خارپوت معروف است و موزه، مساجد قدیمی، چندین کلیسا و غار بوزلوک ( یخی ) را در خود جای داده است.
خارپوت در سده های میانه منطقه ای ارمنی نشین در شرق آناتولی بود. پادشاهی باستانی سوفن و بعداً استان ارمنی سوفن در خارپوت قرون وسطی قرار داشت. خارپوت حدودا در مسافت ۷۰۰ مایل ( ۱٬۱۰۰ کیلومتر ) از استانبول واقع شده است. [ ۱]
نام خارپوت اصالتاً ارمنی است و از کلمه ارمنی خاربرد یا کاربرد گرفته شده است که حاوی کلمه «برد» به معنای قلعه است. خارپوت یک شهر - قلعه باستانی اورارتویی بود که ارمنیان آن را به عنوان پایتخت خود در قرن دهم تأسیس کردند. در زبان های ترکی و غربی نام آن را هارپوت می نویسند.
خارپوت به عنوان یک پایگاه نظامی در دومین تصرف منطقه توسط بیزانس پس از سال ۹۳۸ توسعه یافت، به صورت دژی باشکوه بر روی صخره ای عریض که از سمت جنوب مشرف به دره ساخته شده است. شهری در اطراف قلعه با جمعیتی عمدتاً ارمنی و سوری که از روستاهای مجاور و همچنین شهر آرشام شاد در شرق آن آمده بودند، رشد کرد. در اواخر سده یازدهم، خارپوت آرشام شاد را تحت الشعاع قرار داد و تبدیل به سکونتگاه اصلی منطقه شد. حدود سال ۱۰۸۵ میلادی، یک جنگ سالار ترک به نام چوبوک خارپوت را فتح کرد و از سوی سلطان ملکشاه یکم سلجوقی به عنوان حاکم آن تأیید شد. مسجد جامع خارپوت در مقابل ارگ توسط چوبوک یا پسرش ( که در سال ۱۱۰۷ در این محل فرمان می راند ) ساخته شده است.
اولین فرمانروای ارتقی خارپوت بلک بود که با فرمانروایان ارتقی ماردین و حصن کیفا ارتباط داشت اما مستقیماً بخشی از هیچ یک از خانواده های حاکم نبود. بلک در سال ۱۱۲۴ در سنین جوانی درگذشت و آل ارتق در حصن کیفا زمام امور را به دست گرفتند. بعدها، عمادالدین ابوبکر، شاهزاده ارتقی که قبلاً تلاش کرده بود تاج و تخت حصن کیفا را غصب کند، کنترل خارپوت را به دست آورد. خارپوت تا سال ۱۲۳۴ که توسط سلجوقیان فتح شد، یک حکومت مستقل ارتقی باقی ماند. در دوره ارتقی ها بود که جمعیت سابق آرشام شاد به طور کامل جذب خارپوت شد. در اوایل دهه ۱۲۰۰، یکی از شاهزادگان ارتقی ممکن است به طور کامل ارگ را بازسازی کرده باشد. در دوره بعدی حکومت سلجوقیان، در خارپوت ساخت وساز چندانی صورت نگرفت.