خابور

[ویکی فقه] خابور (ابهام زدایی). خابور ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • ناحیه خابور، ناحیه باستانی در شمال شرقی سوریه و بخش کوچکی از عراق• رود خابور بزرگ، مهم ترین ریزابه ساحل چپ فرات، در مرکز ناحیه خابور و شمال شرقی کشور سوریه در استان های حسکه و دیرالزّور• رود خابور کوچک، از ریزابه های سمت چپ رود دجله در شمال عراق
...

خابور ( عربی: الخابور، سریانی: כבר، ترکی: Habur، کردی: Xabûr ) از شاخه های اصلی و دائمی رود فرات در سوریه است. ناحیه باستانی خابور در شمال شرقی سوریه و بخش کوچکی از عراق قرار دارد. مرزهای ناحیه ی خابور به جز مغرب آن به درستی مشخص نمی باشد. [ ۱] رود خابور مهمترین ریزابه ساحل چپ فرات، در مرکز ناحیه خابور و شمال شرقی کشور سوریه در استان های حسکه و دیرالزّور جریان دارد. این رود، پس از فرات و رود عاصی، سومین رود مهم سوریه است و ۴۸۶ کیلومتر طول و ۲۸ تا ۵۰ متر عرض دارد. این رود را خابور بزرگ و خابور فرات نیز نامیده اند تا با خابورِ دجله اشتباه نشود.
تمامی سرزمین پیرامون خابور بزرگ از دیرباز به حاصلخیزی شهرت دارند و درختان آن در اشعار عرب ستوده شده و میوه های آن در زمستان به میان رودان صادر می شد. امروزه نیز دره خابور با ۱۶ هزار کیلومتر مربع زمین کشاورزی مکان اصلی تولید گندم سوریه است. مرکز تولید نفت در سوریه نیز در شمال خاوری منطقه خابور قرار دارد.
ریشه های گوناگون برای معنی نام خابور پیشنهاد شده است ازجمله واژه هابور سومری به معنی «آبراه ماهی» و واژه ای آرامی به معنی «دوست زمین» ( خا = دوست + بور = زمین ) . این رود در آشوری شابوراس نامیده می شد.
هرچند که سرچشمه خابور در ترکیه قرار دارد اما چشمه های کارستی پیرامون رأس العین در ارتفاع ۳۴۷ متری خاستگاه اصلی آب این رود هستند. امروزه، مهمترین چشمه هایی که خابور از آنها تغذیه می شود، حصان، زرقاء شمالی، زرقاء جنوبی، فواره و دو چشمه به نام کبریت است؛ که چشمه کبریت دوم و چشمه زرقاء شمالی پرآبترین چشمه های خابور هستند.
خابور پس از طی ۱۲۴ کیلومتر در جهت عمومی شمال غربی ـ جنوب شرقی، به شهر حسکه ( مرکز استان ) در ارتفاع ۲۹۴ متری می رسد. پس از حسکه، رود خابور با جهت عمومی جنوبی، در نزدیکی شهر بُصَیره در محلی به نام قرقیسیا در ارتفاع ۱۸۷ متری به فرات می پیوندد.
خابور از حدود سیصد چشمه در رأس العین تغذیه می شود که به مقدار ده آسیاب آب دارند و رود هرماس از شاخه های مهم آن است. چند رود فصلی مهم در شمال حسکه به خابور می ریزند که جمیعا منطقه ای به نام «مثلث خابور» را به وجود می آورند. از شمال به جنوب، بارش سالانه در حوضه آبریز خابور از ۴۰۰ میلی متر به کمتر از ۲۰۰ میلی متر کاهش می یابد و به این خاطر این رود منبعی حیاتی برای کشاورزی پایین دست در طول تاریخ بوده است.