[ویکی فقه] حکم صبر (قرآن). صبر در لغت به معنای حبس و امساک است و در اصطلاح خویشتن داری و حبس نفس است بر چیزی که شرع و عقل تقاضا می کند، یا از چیزی که شرع و عقل از آن نهی می کند.
مسلم است که در همه کارهای اجتماعی مخصوصا در برنامه امر به معروف و نهی از منکر، مشکلات فراوانی وجود دارد، و سود پرستان سلطه جو، و گنهکاران آلوده و خودخواه، به آسانی تسلیم نمی شوند، و حتی در مقام اذیت و آزار، و متهم ساختن آمران به معروف و ناهیان از منکر بر می آیند که بدون صبر و استقامت و شکیبایی هرگز نمی توان بر این مشکلات پیروز شد. قرآن کریم در سوره لقمان آیه ۱۷ می فرماید:• «یـبنی... واصبر علی ما اصابک ان ذلک من عزم الامور؛ ای پسر عزیزم، نماز را برپا دار و به معروف (هر کار پسندیده در نزد عقل و شرع) امر کن، و از منکر (هر کار زشت و ناپسند) بازدار و بر آنچه به تو رسد (از سختی های حوادث و در مقام انجام وظایف خلقی و خالقی) صبر کن، که اینها از واجبات امور و مهمّات کارهاست.»
صبر بر مصیبت
• «الذین اذا اصـبتهم مصیبة قالوا انا لله وانا الیه رجعون؛ همان کسانی که چون مصیبتی بر آنها وارد شود گویند: همانا ما از آن خداییم (ملک حقیقی اوییم به ملاک آنکه خلق و حفظ و تدبیر امور و اعدام ما به دست اوست) و همانا به سوی او باز خواهیم گشت.»بدیهی است منظور از گفتن جمله إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیهِ راجِعُونَ تنها ذکر زبانی آن نیست، بلکه توجه به حقیقت و روح آن است که یک دنیا توحید و ایمان در عمق آن نهفته است.
صبر در برابر آزار و تبلیغات دشمن
در آیاتی از قرآن کریم خداوند با تعبیری صریح فرموده است: «در برابر سخنان ناروایی که دشمن به شما نسبت می دهد صبر کنید.» البته از بعضی آیات دیگر نیز می توان غیرمستقیم همین سفارش را برداشت کرد.«واصبر علی مایقولون و اهجرهم هجراً جمیلا؛ و بر آنچه می گویند (از نسبت های ناروا) صبر کن و از آنها به وجهی نیکو (به صبر و مدارا و عدم درگیری، تا آن گاه که مأمور به جهاد شوی) دوری گزین.» این آیه دلالت می کند که مبلغین اسلام، و دعوت کنندگان به سوی قرآن، باید در مقابل ناملائمات شکیبایی پیشه کنند، و با حسن خلق، و مدارا، با مردم معاشرت نمایند، تا سخنان آنها زودتر پذیرفته شود. • «فاصبر علی ما یقولون..؛ پس بر آنچه می گویند صبر کن، و پروردگارت را پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن توأم با ستایش او تسبیح کن (نماز صبح و ظهر و عصر و یا اذکار دیگر بخوان)، و از ساعت های شب (با خواندن نماز مغرب و عشا یا ذکرهای دیگر) و در جوانب روز (با نوافل و غیره) او را تسبیح و تقدیس کن، باشد که (به شمول الطاف خدا) خشنود شوی.» در این آیه، خداوند متعال رسول گرامی خود را دستور می دهد تا در برابر گفته های کفار صبر کند. • «اصبر علی ما یقولون..؛ بر آنچه می گویند صبر کن، و بنده ما داود را که دارای قدرت و نیرو بود (قدرت علمی و جسمی و سلطنتی) به یاد آر، زیرا او بسیار بازگشت کننده (به سوی ما) بود.»• «... ولنصبرن علی ما ءاذیتمونا وعلی الله فلیتوکل المتوکلون؛ و ما را چیست که بر خدا توکل نکنیم در حالی که ما را به راه های (کمالات دنیا و آخرت) خودمان هدایت نموده؟! و یقینا بر اذیت و آزاری که بر ما روا می دارید صبر خواهیم نمود، و توکل کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند.»در جمله (وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلی ما آذَیْتُمُونا) صبر در برابر آزار و اذیت امت را، فرع بر وجوب توکل بر خدا قرار داده است و معنایش این است که: حال که واجب شد بر او توکل کنیم، و حال که ما به او ایمان داریم، و حال که می بینیم او ما را به راه هایمان دلالت و رهبری فرموده است، جا دارد که در راه دعوت شما به سوی او، در برابر آزار شما صبر کنیم، تا او به آنچه که می خواهد حکم فرماید و هر چه می خواهد بکند، بدون اینکه ما به حول و قوه خیالی خودمان اعتمادی بکنیم.
صبر در ابلاغ و اجرای دین
...
مسلم است که در همه کارهای اجتماعی مخصوصا در برنامه امر به معروف و نهی از منکر، مشکلات فراوانی وجود دارد، و سود پرستان سلطه جو، و گنهکاران آلوده و خودخواه، به آسانی تسلیم نمی شوند، و حتی در مقام اذیت و آزار، و متهم ساختن آمران به معروف و ناهیان از منکر بر می آیند که بدون صبر و استقامت و شکیبایی هرگز نمی توان بر این مشکلات پیروز شد. قرآن کریم در سوره لقمان آیه ۱۷ می فرماید:• «یـبنی... واصبر علی ما اصابک ان ذلک من عزم الامور؛ ای پسر عزیزم، نماز را برپا دار و به معروف (هر کار پسندیده در نزد عقل و شرع) امر کن، و از منکر (هر کار زشت و ناپسند) بازدار و بر آنچه به تو رسد (از سختی های حوادث و در مقام انجام وظایف خلقی و خالقی) صبر کن، که اینها از واجبات امور و مهمّات کارهاست.»
صبر بر مصیبت
• «الذین اذا اصـبتهم مصیبة قالوا انا لله وانا الیه رجعون؛ همان کسانی که چون مصیبتی بر آنها وارد شود گویند: همانا ما از آن خداییم (ملک حقیقی اوییم به ملاک آنکه خلق و حفظ و تدبیر امور و اعدام ما به دست اوست) و همانا به سوی او باز خواهیم گشت.»بدیهی است منظور از گفتن جمله إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیهِ راجِعُونَ تنها ذکر زبانی آن نیست، بلکه توجه به حقیقت و روح آن است که یک دنیا توحید و ایمان در عمق آن نهفته است.
صبر در برابر آزار و تبلیغات دشمن
در آیاتی از قرآن کریم خداوند با تعبیری صریح فرموده است: «در برابر سخنان ناروایی که دشمن به شما نسبت می دهد صبر کنید.» البته از بعضی آیات دیگر نیز می توان غیرمستقیم همین سفارش را برداشت کرد.«واصبر علی مایقولون و اهجرهم هجراً جمیلا؛ و بر آنچه می گویند (از نسبت های ناروا) صبر کن و از آنها به وجهی نیکو (به صبر و مدارا و عدم درگیری، تا آن گاه که مأمور به جهاد شوی) دوری گزین.» این آیه دلالت می کند که مبلغین اسلام، و دعوت کنندگان به سوی قرآن، باید در مقابل ناملائمات شکیبایی پیشه کنند، و با حسن خلق، و مدارا، با مردم معاشرت نمایند، تا سخنان آنها زودتر پذیرفته شود. • «فاصبر علی ما یقولون..؛ پس بر آنچه می گویند صبر کن، و پروردگارت را پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن توأم با ستایش او تسبیح کن (نماز صبح و ظهر و عصر و یا اذکار دیگر بخوان)، و از ساعت های شب (با خواندن نماز مغرب و عشا یا ذکرهای دیگر) و در جوانب روز (با نوافل و غیره) او را تسبیح و تقدیس کن، باشد که (به شمول الطاف خدا) خشنود شوی.» در این آیه، خداوند متعال رسول گرامی خود را دستور می دهد تا در برابر گفته های کفار صبر کند. • «اصبر علی ما یقولون..؛ بر آنچه می گویند صبر کن، و بنده ما داود را که دارای قدرت و نیرو بود (قدرت علمی و جسمی و سلطنتی) به یاد آر، زیرا او بسیار بازگشت کننده (به سوی ما) بود.»• «... ولنصبرن علی ما ءاذیتمونا وعلی الله فلیتوکل المتوکلون؛ و ما را چیست که بر خدا توکل نکنیم در حالی که ما را به راه های (کمالات دنیا و آخرت) خودمان هدایت نموده؟! و یقینا بر اذیت و آزاری که بر ما روا می دارید صبر خواهیم نمود، و توکل کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند.»در جمله (وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلی ما آذَیْتُمُونا) صبر در برابر آزار و اذیت امت را، فرع بر وجوب توکل بر خدا قرار داده است و معنایش این است که: حال که واجب شد بر او توکل کنیم، و حال که ما به او ایمان داریم، و حال که می بینیم او ما را به راه هایمان دلالت و رهبری فرموده است، جا دارد که در راه دعوت شما به سوی او، در برابر آزار شما صبر کنیم، تا او به آنچه که می خواهد حکم فرماید و هر چه می خواهد بکند، بدون اینکه ما به حول و قوه خیالی خودمان اعتمادی بکنیم.
صبر در ابلاغ و اجرای دین
...
wikifeqh: حکم_صبر_(قرآن)