حوزه علمیه سامراء

[ویکی فقه] حوزه علمیه سامرا با ورود امام هادی و امام حسن عسکری (علیهما السّلام) به این شهر بنا می شود. پس از غیبت صغری به دلیل توجه عباسیان و ایجاد عصر خفقان به رکود علمی رسید. بعد از آن با ورود حضرت آیت الله العظمی میرزا سید محمد حسن شیرازی (قدس سره) به شهر سامرا ادامه پیدا می کند. از رویدادهای مهم تاریخی جهان اسلام که از حوزه علمیه سامرا رهبری و هدایت شد، نهضت اسلامی تحریم تنباکو است.
در زمان معتصم شهر سامرا به عنوان پایتخت دوم عباسیان بنیاد گردید. وی به همراه لشکرش به این شهر که در شرق بغداد بود و تا آنجا سه منزل فاصله داشت و می شد از شهر جدید پایتخت قدیم را زیرنظر داشت،
حسن ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج۲، ص۳۱۶.
دوره اول حوزه علمیه سامرا با ورود امام هادی و امام حسن عسکری (علیهما السّلام) به این شهر آغاز می شود، که امام به صورت حضوری و مکاتبه ای به نشر معارف الهی می پرداخت و تعیین وکلا و نمایندگان از طرف ایشان در شهرهای مختلف ایران و عراق و حجاز، در حکم گسیل دانشمندان به حوزه های جدید شیعی بود.امام علی النقی (علیه السّلام) با توجه به ماجرای مرموز صوفیه در عصر خویش که مردم را از حضور سیاسی و عبادت واقعی دور می دارند، با نشر فرهنگ دعا و زیارت و با عرفان ناب شیعی به ستم ستیزی و دشمن شناسی می پردازد و لزوم دوستی اهل بیت عصمت (علیهم السّلام) را یادآور می شود. لذا وقتی «موسی بن عبدالله نخعی» به حضورش رسیده، درخواست زیارتی جامع می نماید به ایجاد پیوند میان مردم و اهل بیت (علیهم السّلام) قیام می کند و مقام والای آنان را در رهبری امت یادآور می شود. کسانی که دین درست نزد آنهاست. امام هادی (علیه السّلام) صفات ائمه شیعه (علیهم السّلام) را در ضمن زیارت جامعه به او می آموزد و صفات ائمه را در آنجا می شمارد که در مفاتیح موجود است. حوزه سامرا پس از امامت امام هادی (علیهم السّلام) به زعامت امام عسکری (علیهم السّلام) در زمان خاص و سخت اداره می شود تا به دوره غیبت صغری می رسد امام عسکری (علیهم السّلام) نیز شاگردان زیادی در این حوزه تربیت می کند.با توجه به محدودیتی که امام حسن عسکری (علیه السّلام) در دوران امامت خویش داشته از هر فرصتی برای نشر معارف الهی استفاده نموده و ۲۶۳ تن از معاصران آن حضرت روایات ایشان را نقل کرده اند. (قزوینی، سید محمد کاظم، الامام الحسن العسکری، من المهد الی اللحد.) و اینک روایاتی در اصول اعتقاد، فقه و تفسیر ما وجود دارد که از ایشان نقل گردیده است.
طبسی، محمد جواد، حیاةالامام العسکری، ص۳۴۲-۳۷۲.
هرچند شهر سامرا خالی از رجال علم نبوده و همواره مورد توجه شیعه بوده است لیکن به سبب توجه خاص عباسیان به این شهر نوّاب امام زمان (علیه السّلام) از حوزه علمیه سامرا به بغداد رفته، برای برخی از شهرهای مهم شیعی نیز نمایندگانی انتخاب کردند. بدین ترتیب حوزه سامرا پس از غیبت صغری به دلیل توجه عباسیان و ایجاد عصر خفقان به رکود علمی رسید.
دوره سوم حوزه
...

[ویکی فقه] حوزه علمیه سامراء (اخلاق). حوزه علمیه سامرا در دوره ای، یکی از مراکز علمی مهم شیعیان بود. این حوزه در سال ۱۲۹۱ق توسط سیدمحمدحسن شیرازی تأسیس گردید. با حضور شاگردان و علمای بزرگ در سامرا، مکتب خاصی در فقه و اصول شکل گرفت که به مکتب سامرا شهرت یافت. فتوای تحریم تنباکو میرزای شیرازی از حوزه علمیه سامرا صادر شد. وی در این حوزه به تربیت و خودسازی و تهذیب نفس حوزویان همراه با سایر آموزش های اخلاقی پرداخت.
حوزه سامراء نیز همانند حوزه نجف مرکز پرورش انسان های وارسته ای در طول حیات خویش بوده و از این حوزه بزرگانی برخاستند که هر کدام تحولی در عالم اسلام و حوزه ها بوجود آوردند که در قرون اخیر می توان از میرزای شیرازی اول - صاحب فتوای تحریم تنباکو - و میرزا محمدتقی شیرازی - صاحب فتوای حماسی جهاد با انگلیس _ نام برد. در این حوزه نیز به پرورش و پالایش جان حوزویان همراه با سایر آموزش ها توجهی خاص می شده است تا آنجا که نوشته اند: مرحوم میرزای شیرازی که دارای تعدادی کثیر از شاگردان مبرز و مجتهد بود، همیشه قبل از درس به یکی از شاگردان می گفتند قسمتی از (مواعظ) و کلمات سازنده مولا امیرالمومنین (علیه السّلام) را بخواند تا زمینه فهم درست و نورانیت درون و صفای باطن برای مسائل علمی فراهم گردد.
شیخ آقا بزرگ حکیمی، پاورقی، ص۳۱.
۱. ↑ شیخ آقا بزرگ حکیمی، پاورقی، ص۳۱.۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۳۷۹.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه سامراء (اخلاق)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱/۲۰.
...