حنیفا

[ویکی الکتاب] معنی حَنِیفاً: معتدل و بدون انحراف به سمت افراط یا تفریط
ریشه کلمه:
حنف (۱۲ بار)

«حَنِیف» از مادّه «حنف» (بر وزن هدف) به معنای تمایل پیدا کردن از گمراهی به درستی و راستی است، به معنای کسی است که از ادیان باطل به سوی حق گراییده است، و نیز به معنای خالص است چنان که شرح آن در ذیل آیه 67 سوره «آل عمران»، بیان گردید، و در اصطلاح قرآن، به کسی گفته می شود که از آئین باطل زمان خود روی گرداند و به آئین حق توجّه کند. کسی که از «انحراف» به «راستی و استقامت» می گراید، از آئین ها و روش های منحرف چشم می پوشد، و متوجّه آئین مستقیم خداوند می شود، همان آئینی که موافق فطرت است، و به خاطر همین موافقتش با فطرت، صاف و مستقیم است. بنابراین،یک نوع اشاره به فطری بودن توحید در درون آن نهفته است، زیرا انحراف چیزی است که بر خلاف فطرت باشد (دقت کنید). و به خاطر همین هماهنگی، صراط مستقیم محسوب می شود. بنابراین، در تعبیر «حنیف» اشاره لطیفی به فطری بودن توحید نیز شده است.
(بر وزن فرس) میل یه حقّ: راغب گفته حنف میل از ضلال به استقامت و جنف میل از استقامت به ضلال است. ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی بلکه مایل به حقّ و مسلمان بود. گویا منظور آن است که ابراهیم کسی بود که از قبول حق امتناع ندانست و هر چه حق بود می‏پذیرفت . توجّه خود را برای دین کن حال آنکه مایل به حقّی و از مشرکان مباش. جمع آن حنفاء است مثل حنیف ده بار و حنفاء دو بار در قرآن آمده است . احنف کسی است که در پلیش کجی بوده باشد طبرسی در ذیل آیه 135 بقره آورده: گفته‏اند حنبف کسی است که بر دین راست، ثابت باشد، ابن اثیر در نهایه گوید: حنیف کسی است که به اسلام مایل و در آن ثابت باشد. ناگفته نماند: این سخن حق است زیرا که حنیف صفت مشبهه است و آن دلالت بر ثبوت دارد. ابن اثیر از رسول خدا (ص) نقل کرده که فرموده «بُعِثْتُ بِالْحَنیفیَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ» مراد از حنیفیّة دین اسلام است که به حق مایل و یا از یهودیّت و نصرانیّت بدین ابراهیم مایل است.