[ویکی فقه] حمل شایع صناعی یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حمل در موارد اتحاد مصداقی و مغایرت مفهومی موضوع و محمول است.
حمل به لحاظ نوع اتحاد موضوع و محمول به حمل شایع صناعی و حمل اولی ذاتی تقسیم می شود.
توضیح اصطلاح
حمل شایع صناعی، حملی است که در آن، موضوع و محمول به حسب مصداق و وجود خارجی متحد و به حسب مفهوم، مغایر باشد. در چنین حملی، موضوع از افراد و مصادیق مفهوم محمول خواهد بود؛ مانند: هر انسانی حیوان است. در این مثال، مفهوم انسان غیر از مفهوم حیوان است، ولی به حسب مصداق هر آنچه انسان بر او صادق است، حیوان نیز بر آن صادق است.وجه اینکه چنین حملی را شایع و متعارف می نامند این است که چنین حملی در استعمالات علوم و گفتگو های مردم، شایع و متعارف است. بعضی تعریف فوق را نقد کرده و گفته اند: این تعریف، جامع همه اقسام حمل شایع نیست، زیرا حمل شایع صناعی شامل چندین قسم می شود و حال آنکه تعریف گذشته، جز یک قسم، اقسام دیگر را شامل نمی شود.
اقسام حمل عرضی
اقسام حمل عرضی که مقابل حمل ذاتی است از این قرار است: ۱. جایی که موضوع و محمول، دو کلی متساوی و اجزای یک ماهیت باشند؛ مثل: «هر متحرک بالاراده ای حساس است» یا یکی، جزء دیگری باشد؛ مانند: هر ناطقی انسان است. ۲. جایی که موضوع و محمول، دو کلی متساوی و خارج از ماهیت یکدیگر باشند؛ مانند: هر ناطقی متعجب است و هر انسانی خندان است یا هر خندانی انسان است. ۳. آنکه موضوع، کلی اخص از محمول و یا محمول، کلی اخص از موضوع باشد؛ مثل: هر انسانی حیوان است و بعضی حیوان ها انسان اند و هر خندانی جسم است و بعضی جسم ها خندان اند. ۴. آنکه موضوع و محمول، دو عرضی باشند که از لحاظ ماهیت با یکدیگر مغایرت داشته و هر دو در یک موضوع یافت شده باشند و معروض آنها مصداق مشترک برای آن دو ماهیت کلی باشد؛ مثل: بعضی سفید ها شیرین اند و بعضی شیرین ها سفید ند. ۵. آنکه محمول، عین طبیعت و ذات موضوع باشد؛ مثل: سقراط انسان است. ۶. آنکه محمول، جزء مساوی با طبیعت موضوع یا جزء اعم از طبیعت موضوع باشد؛ مثل: سقراط ناطق است و زید جسم است. ۷. آنکه محمول، عَرَض مساوی با طبیعت موضوع یا عرض اعم از ماهیت و طبیعت موضوع باشد؛ مثل: زید قابل انقسام است، زید طویل است و زید خندان است. همه این قضایا از اقسام حمل عَرَضی و حمل شایع هستند و حال آنکه در بیشتر این موارد، موضوع، فرد محمول نیست؛ بنابراین بهتر آن است که بگوییم حمل شایع آن است که محمول نه عین مفهوم موضوع، و نه جزء مفهوم موضوع باشد. این تعریف، شامل همه موارد مزبور می شود.
مستندات مقاله
...
حمل به لحاظ نوع اتحاد موضوع و محمول به حمل شایع صناعی و حمل اولی ذاتی تقسیم می شود.
توضیح اصطلاح
حمل شایع صناعی، حملی است که در آن، موضوع و محمول به حسب مصداق و وجود خارجی متحد و به حسب مفهوم، مغایر باشد. در چنین حملی، موضوع از افراد و مصادیق مفهوم محمول خواهد بود؛ مانند: هر انسانی حیوان است. در این مثال، مفهوم انسان غیر از مفهوم حیوان است، ولی به حسب مصداق هر آنچه انسان بر او صادق است، حیوان نیز بر آن صادق است.وجه اینکه چنین حملی را شایع و متعارف می نامند این است که چنین حملی در استعمالات علوم و گفتگو های مردم، شایع و متعارف است. بعضی تعریف فوق را نقد کرده و گفته اند: این تعریف، جامع همه اقسام حمل شایع نیست، زیرا حمل شایع صناعی شامل چندین قسم می شود و حال آنکه تعریف گذشته، جز یک قسم، اقسام دیگر را شامل نمی شود.
اقسام حمل عرضی
اقسام حمل عرضی که مقابل حمل ذاتی است از این قرار است: ۱. جایی که موضوع و محمول، دو کلی متساوی و اجزای یک ماهیت باشند؛ مثل: «هر متحرک بالاراده ای حساس است» یا یکی، جزء دیگری باشد؛ مانند: هر ناطقی انسان است. ۲. جایی که موضوع و محمول، دو کلی متساوی و خارج از ماهیت یکدیگر باشند؛ مانند: هر ناطقی متعجب است و هر انسانی خندان است یا هر خندانی انسان است. ۳. آنکه موضوع، کلی اخص از محمول و یا محمول، کلی اخص از موضوع باشد؛ مثل: هر انسانی حیوان است و بعضی حیوان ها انسان اند و هر خندانی جسم است و بعضی جسم ها خندان اند. ۴. آنکه موضوع و محمول، دو عرضی باشند که از لحاظ ماهیت با یکدیگر مغایرت داشته و هر دو در یک موضوع یافت شده باشند و معروض آنها مصداق مشترک برای آن دو ماهیت کلی باشد؛ مثل: بعضی سفید ها شیرین اند و بعضی شیرین ها سفید ند. ۵. آنکه محمول، عین طبیعت و ذات موضوع باشد؛ مثل: سقراط انسان است. ۶. آنکه محمول، جزء مساوی با طبیعت موضوع یا جزء اعم از طبیعت موضوع باشد؛ مثل: سقراط ناطق است و زید جسم است. ۷. آنکه محمول، عَرَض مساوی با طبیعت موضوع یا عرض اعم از ماهیت و طبیعت موضوع باشد؛ مثل: زید قابل انقسام است، زید طویل است و زید خندان است. همه این قضایا از اقسام حمل عَرَضی و حمل شایع هستند و حال آنکه در بیشتر این موارد، موضوع، فرد محمول نیست؛ بنابراین بهتر آن است که بگوییم حمل شایع آن است که محمول نه عین مفهوم موضوع، و نه جزء مفهوم موضوع باشد. این تعریف، شامل همه موارد مزبور می شود.
مستندات مقاله
...
wikifeqh: حمل_شایع_صناعی