حق الله و حق الناس

[ویکی فقه] حق الله و حق الناس، دو اصطلاح مشهور در فقه و حقوق، به معنای حقوق خداوند بر بندگان و حقوق مردم بر یکدیگر.
اصطلاح حق الله در منابع فقهی معمولاً در برابر حق الناس و عمدتآ در ابواب مربوط به احکام قضایی و کیفری به کار می رود.حقوقی که از احکام شرعی ناشی می شود، گاه متضمن حق مالی یا غیرمالی به سود یک شخص برعهده شخصی دیگر است، مانند دیون و حق قصاص، که آن را حق الناس می نامند.سایر حقوق، که درواقع حق خدا بر مکلفان است، حق الله نام دارد.به تعبیر دیگر، اوامر تکلیفیِ عبادی که صرفآ برای تقرب به خداوند امتثال می شود و آثار حقوقی برای دیگران ندارد و نیز حقوق ناشی از تکالیف اجتماعی که تشریع آن ها مبتنی بر نفع عموم مردم است (مانند اقامه حدود)، از مصادیق حق الله است و در برابر، حقوقی که برای حفظ مصالح خاص دنیوی اشخاص و برای تثبیت حقی برای آنان وضع شده، حق الناس است.
معنای حق الناس در احادیث و منابع فقهی
در احادیث و منابع فقهی، گاه به جای حق الناس از تعابیری چون حق عبد، حق عباد، حق آدمی، حق آدمیین و حقوق مسلمین استفاده شده است.
حق الله در حدیثی نبوی
در حدیثی نبوی، حق الله به معنای عبادت خدا و شرک نورزیدن به او تفسیر شده است.به تعبیر دیگر، حق الله شامل امتثال همه اوامر و نواهی الهی می شود و تمام احکام شرعی، از جمله احکام مربوط به حق الناس، را دربرمی گیرد. با این همه، در اصطلاحِ فقها (به ویژه هنگامی که این دو اصطلاح در برابر هم به کار می روند)، حق الله صرفآ بر مصادیقی از حق الله (به معنای عام) اطلاق می گردد که حق الناس نباشد و به تعبیر فقها از حقوقی به شمار رود که اشخاص نتوانند، به اراده خود، آن را اسقاط کنند.
حقوق از حیث حق الناس و حق الله بودن در نزد برخی از فقهای اهل سنّت
...

[ویکی شیعه] حق اللّه و حق الناس، دو اصطلاح مشهور در فقه و حقوق هستند. حق الله به معنای حقوق خداوند بر بندگان و حق الناس به معنای حقوق مردم بر یکدیگر است که شامل حفظ جان و مال و آبروی افراد است. تمام تکالیف لازم دینی جنبه حق اللهی دارند و برخی جنبه حق الناسی نیز دارند.
برخی از این حقوق، واجب و برخی مستحب هستند و در صورت ضایع کردن حقوق واجب علاوه بر توبه، در بسیاری از موارد جبران و ادای این حقوق هم لازم است مانند قضای نمازهای واجب یا بازگرداندن اموال مردم. حق الناس با توبه بخشوده نشده و بایستی حقوق افراد پرداخت شود یا صاحب حق او را حلال کند.
طولانی ترین آیه قرآن پیرامون حق الناس است. در احادیث بر ادای حق خدا و بندگانش تأکید فراوانی شده و وجود حق الناس بر گردن فرد را یکی از عوامل مستجاب نشدن دعای او دانسته اند.