حسن و قبح عقلی

[ویکی فقه] ـــ حکم عقل به خوبی یا بدی کاری قطع نظر از حکم شارع را حُسْن و قُبْح عقلی می گویند که در مقابل حسن و قبح شرعی می باشد و از آن در اصول فقه بحث کرده اند. ـــ حسن و قبح عقلی به حُسن یا قبح یک فعل به اعتبار حکم عقل اطلاق می شود.
حسن و قبح عقلی مقابل حسن و قبح شرعی بوده و به این معنا است که عقل به طور مستقل و بدون کمک شارع ، حسن و قبح (خوبی و بدی) افعال را درک می کند، مانند: درک خوبی و بدی عدالت و ظلم .
بررسی
این مسئله که آیا مدرک حسن و قبح افعال، عقل عملی است یا عقل نظری ، محل بحث است.آن چه مسلّم است، این است که درک کننده حسن و قبح به معنای کمال و نقص ، عقل نظری است، زیرا کمال یا نقص از اموری است که شایسته دانستن می باشد.درک کننده حسن و قبح به معنای ملایمت و منافرت با طبع نیز عقل نظری است، زیرا سازگاری و ناسازگاری با طبع از امور نظری است.اما درک کننده حسن و قبح به معنای مدح و ذم ، عقل عملی است، چون این دو از امور عملی می باشند؛ یعنی از اموری هستند که فعل و یا ترک آنها، سزاوار است؛ «ینبغی ان یفعل او یترک».ازاین رو، بحث حسن و قبح عقلی، در حوزه مدرکات عقل عملی است؛ «عدل حسن است» یعنی انجام آن سزاوار است و «ظلم قبیح است» یعنی ترک آن سزاوار است.
عقل و استنباط
از دلایل چهارگانه استنباط نزد اصولیان عقل است. احکام عقل(ادراکات عقل) دوگونه است: مستقل و غیر مستقل.مستقل آن است که صغری و کبرای دلیل، هر دو عقلی باشند. و غیر مستقل آن است که یکی از آن دو عقلی و دیگری غیر عقلی باشد.
← تلازم بین احکام عقل و شرع
...