[ویکی اهل البیت] حسن بن متیل، تقریباً در دو سه دهه آغازین سده سوم هجری در خاندان شیعی به دنیا آمد. لقب مشهور او «دقاق» و ظاهراً متولد قم است. پدرش را «مَتیل» و یا «مُتِیّل» نام برده اند. در این که آیا وی محدث بوده و چه فعالیت هایی داشته؟ در کتب تراجم اشاره ای نشده است.
حسن بن متیل در محیط پاک و پاکیزه و مذهبی قم رشد کرد و شاید فضای آکنده از عشق و ارادت مردمان این شهر به اهل بیت علیهم السلام موجب شد که وی شیفته خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله گردد و دانش حدیث را از محضر نورانی جمعی از محدثان نامور شیعی فراگیرد.
درباره «دقاق» که لقب مشهور حسن بن متیل است، گفته شده: از آنجا که این کلمه به معنی «فروشنده آرد» است، پس احتمالاً او یا پدرش به این کار اشتغال داشته اند.
از مجموع روایاتی که به دست ما رسیده، برمی آید که خاندان متیل از خاندان های معروف شیعی بوده و انسان های برجسته، پروا پیشه و ولایت مداری از این خاندان برخاسته اند. متیل چند فرزند داشته که عبارتند از:
احمد بن متیل فرزندی به نام جعفر داشته و از برخی روایاتی که وی نقل کرده است، برمی آید که وی محدثی برجسته و دارای جایگاه والایی بوده است؛ از جمله:
شیخ صدوق با واسطه از جعفر بن احمد بن متیل روایت می کند: هنگام مرگ نایب خاص امام زمان علیه السلام، یعنی محمد بن عثمان، من بالای سرش نشسته بودم و با او سخن می گفتم و مسئله ای می پرسیدم و جناب حسین بن روح در کناری نشسته بود. در آخرین لحظات زندگی، محمد بن عثمان رو به من کرد و فرمود: من مأمورم که وصیت کنم و حسین بن روح را جایگزین خود سازم. جعفر گفت: بلافاصله من از بالای سر جناب محمد بن عثمان برخاستم و دست ابوالقاسم حسین بن روح را گرفتم و در جای خودم، که بالای سر محمد بن عثمان بود، نشاندم و خودم در پایین پای محمد بن عثمان نشستم. (این مطلب نشانه نهایت فروتنی و ولایت پذیری جعفر نسبت به نماینده امام است.)
شیخ طوسی، از جعفر بن محمد بن قولویه، از جعفر بن احمد بن متیل قمی نقل کرده است: ده نفر از بزرگان در محضر محمد بن عثمان حاضر بودند و کارهای او را انجام می داند، که یکی از آنان حسین بن روح بود. تمام آن چند نفر از حسین بن روح به محمد بن عثمان نزدیکتر بودند؛ به گونه ای که هر زمان محمد بن عثمان نیازمند به کاری می شد، کارها به دست دیگران انجام می پذیرفت؛ چون برای حسین بن روح چندان پیوند و ویژگی نبود. ولی با کمال شگفتی هنگامی که مرگ آن بزرگوار فرارسید، به حسین بن روح وصیت کرد.
حسن بن متیل در محیط پاک و پاکیزه و مذهبی قم رشد کرد و شاید فضای آکنده از عشق و ارادت مردمان این شهر به اهل بیت علیهم السلام موجب شد که وی شیفته خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله گردد و دانش حدیث را از محضر نورانی جمعی از محدثان نامور شیعی فراگیرد.
درباره «دقاق» که لقب مشهور حسن بن متیل است، گفته شده: از آنجا که این کلمه به معنی «فروشنده آرد» است، پس احتمالاً او یا پدرش به این کار اشتغال داشته اند.
از مجموع روایاتی که به دست ما رسیده، برمی آید که خاندان متیل از خاندان های معروف شیعی بوده و انسان های برجسته، پروا پیشه و ولایت مداری از این خاندان برخاسته اند. متیل چند فرزند داشته که عبارتند از:
احمد بن متیل فرزندی به نام جعفر داشته و از برخی روایاتی که وی نقل کرده است، برمی آید که وی محدثی برجسته و دارای جایگاه والایی بوده است؛ از جمله:
شیخ صدوق با واسطه از جعفر بن احمد بن متیل روایت می کند: هنگام مرگ نایب خاص امام زمان علیه السلام، یعنی محمد بن عثمان، من بالای سرش نشسته بودم و با او سخن می گفتم و مسئله ای می پرسیدم و جناب حسین بن روح در کناری نشسته بود. در آخرین لحظات زندگی، محمد بن عثمان رو به من کرد و فرمود: من مأمورم که وصیت کنم و حسین بن روح را جایگزین خود سازم. جعفر گفت: بلافاصله من از بالای سر جناب محمد بن عثمان برخاستم و دست ابوالقاسم حسین بن روح را گرفتم و در جای خودم، که بالای سر محمد بن عثمان بود، نشاندم و خودم در پایین پای محمد بن عثمان نشستم. (این مطلب نشانه نهایت فروتنی و ولایت پذیری جعفر نسبت به نماینده امام است.)
شیخ طوسی، از جعفر بن محمد بن قولویه، از جعفر بن احمد بن متیل قمی نقل کرده است: ده نفر از بزرگان در محضر محمد بن عثمان حاضر بودند و کارهای او را انجام می داند، که یکی از آنان حسین بن روح بود. تمام آن چند نفر از حسین بن روح به محمد بن عثمان نزدیکتر بودند؛ به گونه ای که هر زمان محمد بن عثمان نیازمند به کاری می شد، کارها به دست دیگران انجام می پذیرفت؛ چون برای حسین بن روح چندان پیوند و ویژگی نبود. ولی با کمال شگفتی هنگامی که مرگ آن بزرگوار فرارسید، به حسین بن روح وصیت کرد.
wikiahlb: حسن_بن_متیل_قمی