از نخستین احزاب چپ ایران . سابقۀ تشکیل حزب کمونیست ایران به شکل گیری حزب سوسیال دموکرات آذربایجان (همت ) ۱۲۸۳ش و در میان کارگران ایرانی شاغل در باکو باز می گردد. فعالان حزب همت، از جمله حیدر خان عمو اوغلی، به تشکیل حزب اجتماعیون ـ عامیون (سوسیال دموکرات ) ایران پرداختند. در ۱۲۹۵، جمعی از اعضای حزب سوسیال دموکرات ایران که با بلشویک های روس مرتبط بودند، حزب یا فرقه یا کمیتۀ عدالت را تأسیس کردند که اسد الله غفارزاده ریاست آن را بر عهده گرفت . در ۱۲۹۹، در کنگره ای در انزلی نام کمیتۀ عدالت به حزب یا فرقۀ کمونیست ایران (فکا) تغییر یافت و این نخستین کنگرۀ حزب کمونیست ایران بود. سلطان زاده به عنوان دبیراول حزب انتخاب شد و پس از او به ترتیب حیدرخان عمواوغلی ، کریم نیک بین و حسین شرقی این سمت را عهده دار شدند. این حزب در جنبش جنگل و تشکیل جمهوری شورایی گیلان نقش داشت. دومین کنگرۀ حزب در ۱۳۰۶ش در ارومیه برگزار شد. در دورۀ سلطنت رضا شاه، بسیاری از اعضای این حزب به زندان افتادند و برخی در زندان درگذشتند. عده ای از اعضای این حزب نیز در زمرۀ اعضای گروه ۵۳ نفر در ۱۳۱۶ دستگیر شدند و تا سقوط رضاشاه در ۱۳۲۰ در زندان بودند. در آن سال، شماری از این افراد پس از آزادی، همراه با جمعی دیگر از فعالان سیاسی کمونیست و غیر کمونیست ، حزب تودۀ ایران را تشکیل دادند.
wikijoo: حزب_کمونیست_ایران