حرکت براونی ( به انگلیسی: Brownian motion ) در فیزیک به حرکت تصادفی ذرات غوطه ور در سیال ( مایع یا گاز ) بر اثر برخورد این ذرات با اتم ها یا مولکول های سیال گفته می شود.
در سال ۱۸۲۷ رابرت براون گیاه شناس هنگامی که توسط میکروسکوپ به گردههای گیاه معلق در آب نگاه می کرد، متوجه حرکت ذرات در آب شد، ولی نتوانست توجیهی برای آن پیدا کند. اتم و مولکول بسیار پیشتر از آن شناخته شده بودند، اما این آلبرت اینشتین بود که چند دهه بعد در مقاله ای که در ۱۹۰۵ منتشر کرد توضیح داد که حرکتی که براون مشاهده کرده در نتیجه برخورد مولکول های آب با گرده بوده است. جهت نیروی حاصل از برخورد مولکول ها مرتباً تغییر می کند و ذره در زمان های مختلف ممکن است از یک سمت بیشتر مورد اصابت قرار گیرد تا از سمت دیگر که این هر دو موجب حرکت اتفاقی ذرات می شود. این پدیده به افتخار رابرت براون حرکت براونی نامگذاری شده است.
رابطه ریاضی اینشتین در مورد حرکت براونی شامل پارامترهایی نظیر اندازه ذره، اندازه مولکول آب، فاصله ای که ذره در زمانی معین طی می کند و اموری از این قبیل می شد. حال، چنانچه کسی مقادیر تمامی این پارامترها به غیر از اندازه مولکول آب را در اختیار داشت، می توانست به کمک فرمول مزبور اندازه مولکول آب را محاسبه کند و این کاری بود که که ژان باتیست پِرَن، فیزیکدان فرانسوی، در سال ۱۹۰۸ انجام داد. پِرَن ذرات بسیار ریز نوعی صمغ گیاهی را در یک ظرف شیشه ای شفاف آب ریخت. این ذرات به واسطه وزن خود به ته ظرف فرومی روند، اما در مقابل اثر حرکت براونی به تدریج به سوی بالا رانده می شوند. بدین ترتیب، به کمک معادله اینشتین، می توان توزیع آماری تعداد ذرات را در اعماق مختلف ظرف محاسبه کرد. پِرَن با شمارش تعداد ذرات معلق صمغ در اعماق مختلف ظرف آب نه تنها توانست صحت معادله اینشتین را نشان دهد بلکه برای نخستین بار موفق شد ابعاد مولکول آب را نیز محاسبه کند. بدین ترتیب مشخص شد که ابعاد مولکول آب و اتم هایی که آن را تشکیل داده اند در حدود ده میلیونیم میلی متر است. تبیین موفقیت آمیز حرکت براونی توسط اینشتین عملاً گام نهایی را در مورد پذیرش نظریه اتمی ماده و وجود اتم ها و مولکول ها از سوی دانشمندان برداشت. [ ۱]
شعر علمی رومی لوکتریوس «در مورد طبیعت چیزها» ( ۶۰ سال قبل از میلاد ) توضیح قابل توجهی از حرکت های گرد و غبار در ذرات گرد و غبار در آیات ۱۱۳–۱۴۰ از کتاب دوم دارد. او از این به عنوان اثبات وجود اتم استفاده می کند:
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر سال ۱۸۲۷ رابرت براون گیاه شناس هنگامی که توسط میکروسکوپ به گردههای گیاه معلق در آب نگاه می کرد، متوجه حرکت ذرات در آب شد، ولی نتوانست توجیهی برای آن پیدا کند. اتم و مولکول بسیار پیشتر از آن شناخته شده بودند، اما این آلبرت اینشتین بود که چند دهه بعد در مقاله ای که در ۱۹۰۵ منتشر کرد توضیح داد که حرکتی که براون مشاهده کرده در نتیجه برخورد مولکول های آب با گرده بوده است. جهت نیروی حاصل از برخورد مولکول ها مرتباً تغییر می کند و ذره در زمان های مختلف ممکن است از یک سمت بیشتر مورد اصابت قرار گیرد تا از سمت دیگر که این هر دو موجب حرکت اتفاقی ذرات می شود. این پدیده به افتخار رابرت براون حرکت براونی نامگذاری شده است.
رابطه ریاضی اینشتین در مورد حرکت براونی شامل پارامترهایی نظیر اندازه ذره، اندازه مولکول آب، فاصله ای که ذره در زمانی معین طی می کند و اموری از این قبیل می شد. حال، چنانچه کسی مقادیر تمامی این پارامترها به غیر از اندازه مولکول آب را در اختیار داشت، می توانست به کمک فرمول مزبور اندازه مولکول آب را محاسبه کند و این کاری بود که که ژان باتیست پِرَن، فیزیکدان فرانسوی، در سال ۱۹۰۸ انجام داد. پِرَن ذرات بسیار ریز نوعی صمغ گیاهی را در یک ظرف شیشه ای شفاف آب ریخت. این ذرات به واسطه وزن خود به ته ظرف فرومی روند، اما در مقابل اثر حرکت براونی به تدریج به سوی بالا رانده می شوند. بدین ترتیب، به کمک معادله اینشتین، می توان توزیع آماری تعداد ذرات را در اعماق مختلف ظرف محاسبه کرد. پِرَن با شمارش تعداد ذرات معلق صمغ در اعماق مختلف ظرف آب نه تنها توانست صحت معادله اینشتین را نشان دهد بلکه برای نخستین بار موفق شد ابعاد مولکول آب را نیز محاسبه کند. بدین ترتیب مشخص شد که ابعاد مولکول آب و اتم هایی که آن را تشکیل داده اند در حدود ده میلیونیم میلی متر است. تبیین موفقیت آمیز حرکت براونی توسط اینشتین عملاً گام نهایی را در مورد پذیرش نظریه اتمی ماده و وجود اتم ها و مولکول ها از سوی دانشمندان برداشت. [ ۱]
شعر علمی رومی لوکتریوس «در مورد طبیعت چیزها» ( ۶۰ سال قبل از میلاد ) توضیح قابل توجهی از حرکت های گرد و غبار در ذرات گرد و غبار در آیات ۱۱۳–۱۴۰ از کتاب دوم دارد. او از این به عنوان اثبات وجود اتم استفاده می کند:
wiki: حرکت براونی