حرم امام رضا علیه السلام

[ویکی اهل البیت] ابوالحسن علی الرضا بن موسی بن جعفر صادق بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب هشتمین امام شیعیان است . ایشان در 11 ذی القعده سال 148 هجری زاده شدند و در 29 صفر سال 203 هجری از دار دنیا رحلت فرمودند. بقعه آن حضرت در مشهد مرکز خراسان رضوی زیارتگاه شیعیان جهان و علاقه مندان به آن حضرت است.
این مرقد مطهر در وسط شهر مشهد واقع است ؛ که این شهر خود 924 کیلومتر از تهران پایتخت ایران فاصله دارد. مجموعه ی حرم شکلی دایره وار دارد و از آن خیابان های متعددی منشعب می شود که به نقاط گوناگون مشهد منتهی می گردد. از شمال به نوغان ، از جنوب به خیابان های امام رضا علیه السلام و بیت المقدس ، از جنوب غربی به خیابان نواب صفوی و از شمال شرقی به خیابان آیت الله شیرازی منتهی می گردد.
مکانی که ضریح پاک امام رضا علیه السلام در آن قرار دارد، سرایی از آن حمید بن قحطبه طائی یکی از فرماندهان ابومسلم خراسانی بوده است . پس از وفات هارون الرشید در سال 193 هجری جسد او در این مکان به خاک سپرده شد، و فرزند وی مأمون بر فراز آن گنبدی افراشت که بعدها «گنبد هارونیه » نام گرفت . وقتی امام رضا علیه السلام مسموم گردیده به شهادت رسیدند، پیکر ایشان را به این مکان آوردند و در نزدیکی قبر هارون الرشید به خاک سپرده شد. اما این گنبد در سال 380 هجری بر دست امیر «سبکتگین » به طور کامل ویران شد و مرقد امام رضا علیه السلام تنها مزار خراسان گردید که از تقدیس و تجلیل برخوردار بود. سلطان مسعود بن سبکتگین ضریحی طلایی بر قبر شریف امام قرار داد، تا باعث تمایز آن شود و به پناهگاهی برای بلادیدگان و حاجت مندان مبدل گردد و از آن پس ، آن شهر که به توس یا سناباد معروف بود جز به نام مشهدالرضا شناخته نشد.
پس از آن که امیر سبکتگین قبر امام علیه السلام را ویران نمود این مکان همچنان به عنوان ویرانه ای که شیعیان از ترس دشمنان خود جرأت تعمیر و بازسازی آن را نداشتند باقی ماند. تا آن که سلاطین دیالمه آن را بازسازی و تعمیر نمودند.
در سال 512 هجری ابوطاهر شرف الدین قمی وزیر شیعه مذهب سلطان سنجر سلجوقی گنبد آن بارگاه مطهر را تجدیدبنا کرد؛ و این گنبد هم چنان برقرار ماند تا آن که تاتارها آن را ویران کردند. بعدها سلطان محمد خدابنده نوه ی هولاگو مرقد شریف امام رضا علیه السلام را تجدیدبنا کرد.
در دوران میرزا شاهرخ گورگانی و در سال 809 هجری مجموعه ی حرم بازسازی شد؛ و گوهرشاد همسر شاهرخ در این امر اهتمام کرد؛ از جمله مسجدی را در نزدیکی مرقد ساخت ، که به نام وی مشهور است . در سال 932 هجری شاه طهماسب صفوی دستور به طلاکاری گنبد حرم داد. هم چنان که یک گلدسته ی طلا نیز برای آن بنا نمود. و روی قبر نیز یک ضریح طلایی نصب کرد.
در سال 1010 هجری شاه عباس کبیر به بازسازی حرم و توسعه ی صحن و طلاکاری گنبد مرقد نمود. هم چنان که در سال 1020 ایوان های شمالی ، شرقی و غربی را بنا نمود. در سال 1086 شاه سلیمان صفوی به تعمیر گنبد حرم و طلاکاری آن ، که در سال 1084 بر اثر زلزله فروریخته بود، پرداخت . در سال 1153 نادرشاه تعدیلات و باز سازی هایی در حرم انجام داد و یک چلچراغ طلایی مرصع و نیز یک قفل طلایی مرصع به حرم اهدا نمود. در دوران فتحعلی شاه قاجار و در سال 1223 هجری بنای صحن جدید حرم آغاز شد. در سال 1260 و در دوران محمدشاه حرم کاشی کاری گردید؛ و ناصرالدین شاه طلاکاری ایوان صحن را که فتحعلی شاه ساخته بود به پایان رساند.
در سال 1401 هجری و پس از پیروزی انقلاب اسلامی عملیات بازسازی و توسعه ی حرم شریف آغاز شد که طی آن ساختمان ها و اجزای جدید به حرم الحاق شد. محراب ها و زوایا تعمیر گردید. صحن ها و رواق های جدیدی در حرم ساخته شد و کتابخانه و دیگر مراکز فرهنگی به آن اضافه گردید. هم چنان که به بهسازی سرویس های بهداشتی و خدماتی زائران پرداخته شد.