حدیث مصحف

[ویکی فقه] حدیث مصحف، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به خبری گفته می شود که به سبب تغییر نقطه ها بعضی از حروف آن تغییر یابد.
حدیث مصحف در نزد علمای حدیث دارای معانی گوناگون است که عبارتند از:۱- حدیثی است که در لفظ یا معنای آن و یا هر دو تغییر ایجاد شده باشد.۲- حدیثی است که تغییر حرف یا حروفی از آن به سبب تغییر نقطه ها صورت گرفته باشد ولی شکل ظاهری آن محفوظ باشد.۳- حدیثی است که قسمتی از سند یا متن آن به مشابه خود تغییر یافته باشد مشابهت دو کلمه ممکن است در کتابت باشد مانند تصحیف «مراجم» به «مزاحم» و «برید» به «یزید» و ممکن است در معنا و مفاد حدیث باشد مانند: «عنزه» در حدیث «کان رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) یجعل العنزه بین یدیه اذا صلی و کان ذلک لیستتر بها عن الماره» که به معنای عصا است ولی آن را به نام قبیله معنا کرده اند.بعضی حدیث مصحف و حدیث محرف را یکی شمرده اند.
وجه تسمیه مصحف
راجع به وجه نام گذاری «حدیث مصحف» گفته شده:در گذشته گروهی بودند که علم را از محضر استاد فرا نمی گرفتند بلکه به کتب و صحف مراجعه می کردند لذا به صحفیین نام گذاری شدند یعنی کسانی که از روی کتاب و دفتر می خوانند و چون نگارش لغات عربی در آن زمان بدون نقطه صورت می گرفت در هنگام قرائت این الفاظ خطاء و اشتباه پیش می آمد بر اثر شیوع استعمال به کسی که خطا می کرد نیز «قد صحف» اطلاق کردند یعنی کار وی مانند کار کسی است که از روی کتاب و دفتر می خواند.
انواع حدیث مصحف
حدیث مصحف دو نوع است:۱- لفظی ۲- معنوی
تعبیرات مترادف
...

[ویکی شیعه] حدیث مُصَحّف یا تصحیف حدیثی است که قسمتی از سند یا متن آن به طور سهوی به کلمه یا عبارت مشابه تغییر یافته است. عامل اصلی تصحیف، اشتباه در شنیدن، دیدن یا قرائت حدیث است.
«تصحیف» در لغت، به معنای خطا کردن در خواندن و نوشتن بر اثر شباهت حروف، تغییر دادن کلمه با کم یا زیاد کردن نقطه های آن است. «مُصحَّف» کلمه یا عبارتی است که هنگام نوشتن یا خواندن تغییر داده شده باشد؛ و در اصطلاح حدیث پژوهان، حدیثِ «مُصحَّف» حدیثی است که قسمتی از سند یا متن آن (به طور سهوی) به کلمه یا عبارت مشابه آن تغییر یافته باشد؛ اما چنانچه این تغییر عمدی باشد به آن تحریف گفته می شود.
عامل اصلی تصحیف، اشتباه در شنیدن حدیث بر اثر مشابهت تلفظ حروف آن یا اشتباه در دیدن یا اشتباه در قرائت کلمه به سبب مشابهت شکل حروف حدیث است. این تصحیفات در کتب حدیثی ممکن است از ناحیه خود مؤلف باشد و یا افراد قبل از وی؛ یعنی راویان اصلی یا مؤلفان مصادر اولیه و یا افراد پس از مؤلف؛ یعنی نسخه برداران و کاتبان کتب حدیثی.

[ویکی اهل البیت] حدیثی است که قسمتی از سند یا متن آن به کلمه یا عبارت مشابه آن تغییر یافته باشد.
مشابهت دو کلمه که موجب تصحیف می شود، گاه ممکن است در کتابت باشد، مانند تصحیف «برید» به «یزید» (برید بن معاویه عجلی به یزید بن معاویه)، و «جریر» به «حریز»، و نیز مانند تصحیف در حدیث (من صام رمضان و اتبعه ستّاً من شوال)، که کلمه (ستّا) به (شیئا) تصحیف شده است،
و مثل حدیث: «ان النبی احتجر بالمسجد»، (ای اتخذ حجرة من حصیر. یعنی رسول اکرم درمسجد حجره ای از حصیر و بوریا ساخت) که به (احتجم) (یعنی پیغمبر در مسجد حجامت فرمود) تصحیف شده است.
و گاهی نیز تصحیف در معنی و مفاد حدیث است، مثل این حدیث که از ابو موسی محمد بن المثنی العنزی نقل شده که گفت: «نحن قوم لنا شرف نحن عنزه صلّی الینا رسول الله » که راوی لفظ عنزه را که مراد عصای کوتاه است به (عنزة) که نام قبیله راوی است، تصحیف نموده و مفاد حدیث را که حاکی از نماز گزاردن رسول خدا به طرف عصای خویش است به نماز گزاردن رو به قبیله عنزه تغییر داده است. به نظر می رسد که با توجه به معنای لغوی و استعمالات دو واژه تحریف و تصحیف ، تحریف اعم از تصحیف است و هر گونه تغییر در کلام را شامل می گردد ، اما تصحیف تنها قسمی از تحریف است که در آن تغییر واژه از یکسانی یا شباهت لفظی یا کتبی دو کلمه ناشی می شود .