حدیث حل

[ویکی فقه] حدیث حِلّ به حدیث دلالت کننده بر برائت شرعی می گویند؛ کل شیء لک حلال حتّی تعرف الحرام بعینه.
حدیث حل، از احادیثی است که برای اثبات برائت شرعی به آن استدلال شده است. این حدیث به صورت های متفاوت روایت شده است؛ در یک نقل آمده است: «کل شیء فیه حلال و حرام فهو لک حلال حتی تعرف الحرام بعینه». در برخی نسخه ها آمده: «حتی تعرف الحرام منه بعینه» و در نقلی دیگر آمده: «کل شیء لک حلال حتی تعرف الحرام بعینه».بنابراین، هر چیزی که در حلال بودن آن شک شود، محکوم به حلیت است تا این که حرمت آن قطعی شود.
نظرات علما
در این که آیا این روایات فقط شامل شبهات موضوعی می شود یا شبهات حکمی را نیز در بر می گیرد اختلاف وجود دارد؛ برخی مثل مرحوم « آخوند خراسانی » هر چند به طور مسلّم آنها را شامل شبهات موضوعی می دانند، ولی دلالت آنها را بر شبهات حکمی نیز می پذیرند.برخی دیگر مثل مرحوم « نائینی » این روایات را به قرینه کلمه «بعینه» و قراین دیگر، فقط در شبهات موضوعی ظاهر می دانند.بعضی برای شبهات حکمی، به حدیث « مسعدة بن صدقة » استناد می نمایند که در آن، امام صادق علیه السّلام می فرماید:«قال سمعته یقول کل شیء هو لک حلال حتی تعلم انه حرام بعینه فتدعه من قبل نفسک و ذلک مثل الثوب یکون علیک قد اشتریته و هو سرقة و المملوک عندک لعله حرّ قد باع نفسه او خدع فبیع او قهر فبیع او امراة تحتک و هی اختک او رضیعتک و الاشیاء کلها علی هذا حتی یستبین لک او تقوم به البینة». با این بیان که روایت در مقام انشای قاعده حل است و آوردن موارد متعدد، برای مثال است، نه برای بیان حصر موارد قاعده حل، تا به شبهات موضوعی اختصاص یابد.