حجیت مفهوم وصف

[ویکی فقه] وجود یا عدم وجود مفهوم برای جمله وصفی را حجیت مفهوم وصف گویند.
حجیت مفهوم وصف، به معنای اعتبار حکم به دست آمده از مفهوم وصف نزد گوینده، شنونده و سایر عقلا است. در این که آیا وصف مفهوم دارد یا نه، میان اصولیون، اختلاف وجود دارد؛ یعنی اصولیون در این که اگر حکمی به موضوعی بازگردد، با انتفای صفت آن موضوع، آیا نوع حکم نیز از موضوع منتفی می شود یا نه اختلاف دارند؛ برای مثال، در روایت آمده است: «فی الغنم السائمة زکاة» گوسفند بیابان چر زکات دارد»، مفهوم این جمله این است که اگر گوسفند بیابان چر نباشد، زکات ندارد.
نظریه مشهور اصولیان
مشهور اصولی ها معتقدند وصف، مفهوم ندارد، اما برخی دیگر اعتقاد دارند وصف به دلیل تبادر، اطلاق و لزوم لغویت، مفهوم دارد. بیشتر شافعی ها به مفهوم وصف معتقد هستند.
نکته
اگر در کلام قرینه ای بر عدم وجود مفهوم باشد، آن کلام مفهوم ندارد و این مسئله مورد اتفاق صاحبان هر دو دیدگاه است، مثل این که وصف، وصف غالب باشد، چنان که در قرآن آمده است: ﴿وَرَبائِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ﴾ که وصف «ربائب» مفهوم ندارد، چون غالباً ربائب (دختران زن) نزد ناپدری و در خانه او بزرگ می شوند؛ بنابراین، آیه مفهوم ندارد و نمی رساند که اگر دختر زن (ربیبه) در خانه شوهر مادر (ناپدری) و نزد او بزرگ نشد بر او حرام نیست.