حجیت عقل نظری

[ویکی فقه] حجیت عقل نظری به صحّت استناد به مدرکات عقل نظری در احکام شرعی اطلاق می شود.
حجیت عقل نظری، مقابل حجیت عقل عملی و به معنای صحت تمسک به مدرکات عقل نظری و عمل بر طبق آنها، به عنوان حکم شرع است، که لازمه آن، منجّزیت در صورت مطابقت با واقع و معذّریت در صورت عدم مطابقت با واقع است.
دیدگاه اصولیون
اصولیون در این که عقل نظری بدون کمک شارع نمی تواند فلسفه احکام را درک کند، اختلاف ندارند، اما مشهور اصولیون اعتقاد دارند عقل نظری از راه ملازمه می تواند به حکم شرعی دست یابد و چنین حکمی، حجت است؛ برای مثال، در باب مستقلات عقلی ، ابتدا عقل عملی ، حسن عدالت یا قبح ظلم را درک می کند، سپس عقل نظری می گوید: «کل ما یحسن فعله عقلا یلزمه عقلا وجوبه شرعا و کل ما یقبح فعله عقلا، یلزمه عقلا تحریمه شرعا» و از این دو مقدمه به این نتیجه می رسد که: «فالعدل واجب شرعا» یا «فالظلم حرام شرعا».در باب غیر مستقلات عقلی نیز عده ای از اصولی ها، در بعضی از موارد به ملازمه معتقد شده اند؛ برای مثال، شارع می گوید: «الحج واجب شرعا»، سپس عقل نظری می گوید: «کل فعل واجب شرعا یلزمه عقلا وجوب مقدمته شرعا»، آن گاه نتیجه می گیرد که پیمودن مسافت به عنوان مقدمه برای انجام مناسک حج وجوب شرعی دارد.