[ویکی نور] حجاز در صدر اسلام تحقیقی در اوضاع عمرانی و اداری تألیف دکتر صالح احمد العلی متولد 1918م است؛ که به زبان عربی در یک جلد و توسط آقای عبدالمحمد آیتی به فارسی ترجمه شده است.
کتاب حجاز در صدر اسلام، اثری است محققانه و در نوع خود کم نظیر. مؤلف در تألیف آن رنج فراوان برده و صفحات بسیاری را مطالعه کرده است. دکتر احمد صالح علاوه بر کتب جغرافیا و تاریخ، کتاب هایی درحدیث و فقه چون کافی، الموطأ و صحاح سته را نیز از نظر دور نداشته است و این خود در جامع بودن کتاب، تاثیر واهمیت خاصی خواهد داشت. چنانجه در جاهای مختلفی، از کتاب الکافی نقل نموده است.
مؤلف محترم کوشیده است که همواره از کتب قدیمی تر استفاده نماید، به جز چند مورد معدود که تا قرن هشتم و نهم نیز آمده است. اکثر منابع وی، متعلق به قرن چهارم است. اما اشکالی که به کتابش وارد است، این که متاسفانه منابعی را که به آنها اشاره می کند، به طور دقیق معرفی نمی نماید، به گونه ای که خواننده بتواند در صورت لزوم به آنها مراجعه کند؛ زیرا معلوم نمی دارد که مطلب را از کدام چاپ، و تصحیح چه کسی و چاپ چه تاریخی جز در یک دو مورد، برگرفته است.
مترجم نیز سعی نموده با مراجعه به کتبی؛ چون معجم البلدان یاقوت وتقویم البلدان ابوالفداء به ضبط و حرکت گذاری اعلام کتاب بپردازد.
کتاب، ابتدا با زندگانی نامه ی مؤلف، توسط مترجم، شروع می گردد، سپس به 16 فصل تقسیم می یابد. فصل اول درباره ی اهمیت حجاز در صدر اسلام و تاثیر آن در انتظام امور جهان اسلامی است؛ و بیان می دارد که در حجاز بوده است که اسلام ظهور کرد و ارکان دولتش استواری و حکومتش استقرار یافت و رسول الله همه ی عمر خود را در آنجا سپری کرد. پنجاه سال در مکه و باقی را در مدینه سپری نمود. فصل دوم درباره کتاب های عربی در باب مدینه و حجاز است، وی می گوید قدیمی ترین کتابی که به دست ما رسیده و درباره سیره پیامبر می باشد، یکی کتاب واقدی است و دیگری سیره ابن اسحاق است، که به جزء جزء راهی را که رسول الله از مکه به مدینه به هنگام هجرت پیموده است، شرح داده و نیز راهی را که از مدینه به بدر طی کرده و همچنین راهی را که از مدینه به ذوالعشیره و از مدینه به تبوک پیموده است.
کتاب حجاز در صدر اسلام، اثری است محققانه و در نوع خود کم نظیر. مؤلف در تألیف آن رنج فراوان برده و صفحات بسیاری را مطالعه کرده است. دکتر احمد صالح علاوه بر کتب جغرافیا و تاریخ، کتاب هایی درحدیث و فقه چون کافی، الموطأ و صحاح سته را نیز از نظر دور نداشته است و این خود در جامع بودن کتاب، تاثیر واهمیت خاصی خواهد داشت. چنانجه در جاهای مختلفی، از کتاب الکافی نقل نموده است.
مؤلف محترم کوشیده است که همواره از کتب قدیمی تر استفاده نماید، به جز چند مورد معدود که تا قرن هشتم و نهم نیز آمده است. اکثر منابع وی، متعلق به قرن چهارم است. اما اشکالی که به کتابش وارد است، این که متاسفانه منابعی را که به آنها اشاره می کند، به طور دقیق معرفی نمی نماید، به گونه ای که خواننده بتواند در صورت لزوم به آنها مراجعه کند؛ زیرا معلوم نمی دارد که مطلب را از کدام چاپ، و تصحیح چه کسی و چاپ چه تاریخی جز در یک دو مورد، برگرفته است.
مترجم نیز سعی نموده با مراجعه به کتبی؛ چون معجم البلدان یاقوت وتقویم البلدان ابوالفداء به ضبط و حرکت گذاری اعلام کتاب بپردازد.
کتاب، ابتدا با زندگانی نامه ی مؤلف، توسط مترجم، شروع می گردد، سپس به 16 فصل تقسیم می یابد. فصل اول درباره ی اهمیت حجاز در صدر اسلام و تاثیر آن در انتظام امور جهان اسلامی است؛ و بیان می دارد که در حجاز بوده است که اسلام ظهور کرد و ارکان دولتش استواری و حکومتش استقرار یافت و رسول الله همه ی عمر خود را در آنجا سپری کرد. پنجاه سال در مکه و باقی را در مدینه سپری نمود. فصل دوم درباره کتاب های عربی در باب مدینه و حجاز است، وی می گوید قدیمی ترین کتابی که به دست ما رسیده و درباره سیره پیامبر می باشد، یکی کتاب واقدی است و دیگری سیره ابن اسحاق است، که به جزء جزء راهی را که رسول الله از مکه به مدینه به هنگام هجرت پیموده است، شرح داده و نیز راهی را که از مدینه به بدر طی کرده و همچنین راهی را که از مدینه به ذوالعشیره و از مدینه به تبوک پیموده است.
wikinoor: حجاز_در_صدر_اسلام
[ویکی فقه] حجاز در صدر اسلام (کتاب). حجاز در صدر اسلام تحقیقی در اوضاع عمرانی و اداری تالیف دکتر صالح احمد العلی متولد ۱۹۱۸ م است؛ که به زبان عربی در یک جلد و توسط آقای عبدالمحمد آیتی به فارسی ترجمه شده است.
کتاب حجاز در صدر اسلام، اثری است محققانه و در نوع خود کم نظیر. مولف در تالیف آن رنج فراوان برده و صفحات بسیاری را مطالعه کرده است. دکتر احمد صالح علاوه بر کتب جغرافیا و تاریخ، کتاب هایی در حدیث و فقه چون کافی، الموطا و صحاح سته را نیز از نظر دور نداشته است و این خود در جامع بودن کتاب، تاثیر واهمیت خاصی خواهد داشت. چنانجه در جاهای مختلفی، از کتاب الکافی نقل نموده است. مولف محترم کوشیده است که همواره از کتب قدیمی تر استفاده نماید، به جز چند مورد معدود که تا قرن هشتم و نهم نیز آمده است. اکثر منابع وی، متعلق به قرن چهارم است.
اشکال کتاب
اما اشکالی که به کتابش وارد است، این که متاسفانه منابعی را که به آنها اشاره می کند، به طور دقیق معرفی نمی نماید، به گونه ای که خواننده بتواند در صورت لزوم به آنها مراجعه کند؛ زیرا معلوم نمی دارد که مطلب را از کدام چاپ، و تصحیح چه کسی و چاپ چه تاریخی جز در یک دو مورد، برگرفته است. مترجم نیز سعی نموده با مراجعه به کتبی؛ چون معجم البلدان یاقوت و تقویم البلدان ابو الفداء به ضبط و حرکت گذاری اعلام کتاب بپردازد.
ساختار و گزارش محتوا
کتاب، ابتدا با زندگانی نامه ی مولف، توسط مترجم، شروع می گردد، سپس به ۱۶ فصل تقسیم می یابد.فصل اول درباره ی اهمیت حجاز در صدر اسلام و تاثیر آن در انتظام امور جهان اسلامی است؛ و بیان می دارد که در حجاز بوده است که اسلام ظهور کرد و ارکان دولتش استواری و حکومتش استقرار یافت و رسول الله همه ی عمر خود را در آنجا سپری کرد. پنجاه سال در مکه و باقی را در مدینه سپری نمود. فصل دوم درباره کتاب های عربی در باب مدینه و حجاز است، وی می گوید قدیمی ترین کتابی که به دست ما رسیده و درباره سیره پیامبر می باشد، یکی کتاب واقدی است و دیگری سیره ابن اسحاق است، که به جزء جزء راهی را که رسول الله از مکه به مدینه به هنگام هجرت پیموده است، شرح داده و نیز راهی را که از مدینه به بدر طی کرده و همچنین راهی را که از مدینه به ذوالعشیره و از مدینه به تبوک پیموده است. مولف در این فصل نام چند تن از مولفانی را که در این زمینه قلم زده اند را می آورد و ابن زباله و یحیی بن الحسن العلوی را از قدیمی ترین کسانی می شمارد که تاریخ مدینه را نوشته اند.در فصل سوم حدود حجاز در نزد متقدمان را بررسی می کند و بر طبق گفتار راویان عرب، آنها را در تعریف و تحدید حجاز متفق می داند؛ که حد فاصل میان تهامه و نجد باشد. در فصل چهارم از سرزمین حجاز که شامل مناطق مختلفی می شود، نام برده و تک تک آنها را از جهت وسعت جغرافیایی و مساحتی و غیره بررسی می نماید. در فصل پنچم درباره ی آب ها، چاه ها، چشمه ها، حوض ها و اموری از این دست در حجاز مطالبی را می نگارد. فصل ششم مربوط به تولیدات کشاورزی آن ناحیه است که شامل تاکستان ها، درختان میوه، سبزی ها، حبوبات، گندم، جو و دیگر تولیدات است. فصل هفتم، از اهل حجاز، که اعم از عشایر و غیره می باشند، می گوید. فصل هشتم، از راه های ارتباطی در حجاز اعم از راه های قدیم و راه میان مکه و مدینه در قرون اولیه اسلامی می گوید. فصل نهم، منزل هایی که بین راه مدینه و مکه وجود دارد را، معرفی می کند. در فصل دهم، از نظام اداری حجاز در دوره های نخستین اسلامی می گوید و از قرآن کریم نقل می کند که در آن چند واژه ی عربی اصیل وجود دارد: مانند ام القری، حاضر، مدینه، بلده، قریه، ارض که هر یک بر نوعی از نظام اداری دلالت دارد. فصل یازدهم مربوط به شیوه جمع آوری صدقات، مکان و زمان مصرف آنها می باشد. در فصل دوازدهم، از عطایا، رزق وحجاز می گوید و تعریف می کند که (عطا) مقدار معینی از مال است که دولت سالانه به ساکنان عرب می داده است و عطا از بزرگ ترین هزینه های دولتی و ممر اصلی معاش مردم بوده است. وی همچنین عطا در دوران حکمای مختلف و نسبت به افراد مختلف را که چه اندازه بوده است، مورد بررسی قرار داده می دهد. در فصل چهاردهم، مالکیت های ارضی در حجاز را بررسی نموده و بیان داشته که چه افرادی و املاکی که در حجاز متعلق آنان بوده است؛ شامل چه می شود؛ مثلا می گوید که امیرمومنان از مهم ترین املاک وی در ینبع بوده است. فصل پانزدهم مربوط به اماکن مدینه منوره است. فصل آخر از نشانه های عمران در مکه در دو قرن اول و دوم هجری می گوید. پایان کتاب فهرست کاملی از اشخاص و قبایل به ترتیب حروف الفبا یاد می شود.
کتاب حجاز در صدر اسلام، اثری است محققانه و در نوع خود کم نظیر. مولف در تالیف آن رنج فراوان برده و صفحات بسیاری را مطالعه کرده است. دکتر احمد صالح علاوه بر کتب جغرافیا و تاریخ، کتاب هایی در حدیث و فقه چون کافی، الموطا و صحاح سته را نیز از نظر دور نداشته است و این خود در جامع بودن کتاب، تاثیر واهمیت خاصی خواهد داشت. چنانجه در جاهای مختلفی، از کتاب الکافی نقل نموده است. مولف محترم کوشیده است که همواره از کتب قدیمی تر استفاده نماید، به جز چند مورد معدود که تا قرن هشتم و نهم نیز آمده است. اکثر منابع وی، متعلق به قرن چهارم است.
اشکال کتاب
اما اشکالی که به کتابش وارد است، این که متاسفانه منابعی را که به آنها اشاره می کند، به طور دقیق معرفی نمی نماید، به گونه ای که خواننده بتواند در صورت لزوم به آنها مراجعه کند؛ زیرا معلوم نمی دارد که مطلب را از کدام چاپ، و تصحیح چه کسی و چاپ چه تاریخی جز در یک دو مورد، برگرفته است. مترجم نیز سعی نموده با مراجعه به کتبی؛ چون معجم البلدان یاقوت و تقویم البلدان ابو الفداء به ضبط و حرکت گذاری اعلام کتاب بپردازد.
ساختار و گزارش محتوا
کتاب، ابتدا با زندگانی نامه ی مولف، توسط مترجم، شروع می گردد، سپس به ۱۶ فصل تقسیم می یابد.فصل اول درباره ی اهمیت حجاز در صدر اسلام و تاثیر آن در انتظام امور جهان اسلامی است؛ و بیان می دارد که در حجاز بوده است که اسلام ظهور کرد و ارکان دولتش استواری و حکومتش استقرار یافت و رسول الله همه ی عمر خود را در آنجا سپری کرد. پنجاه سال در مکه و باقی را در مدینه سپری نمود. فصل دوم درباره کتاب های عربی در باب مدینه و حجاز است، وی می گوید قدیمی ترین کتابی که به دست ما رسیده و درباره سیره پیامبر می باشد، یکی کتاب واقدی است و دیگری سیره ابن اسحاق است، که به جزء جزء راهی را که رسول الله از مکه به مدینه به هنگام هجرت پیموده است، شرح داده و نیز راهی را که از مدینه به بدر طی کرده و همچنین راهی را که از مدینه به ذوالعشیره و از مدینه به تبوک پیموده است. مولف در این فصل نام چند تن از مولفانی را که در این زمینه قلم زده اند را می آورد و ابن زباله و یحیی بن الحسن العلوی را از قدیمی ترین کسانی می شمارد که تاریخ مدینه را نوشته اند.در فصل سوم حدود حجاز در نزد متقدمان را بررسی می کند و بر طبق گفتار راویان عرب، آنها را در تعریف و تحدید حجاز متفق می داند؛ که حد فاصل میان تهامه و نجد باشد. در فصل چهارم از سرزمین حجاز که شامل مناطق مختلفی می شود، نام برده و تک تک آنها را از جهت وسعت جغرافیایی و مساحتی و غیره بررسی می نماید. در فصل پنچم درباره ی آب ها، چاه ها، چشمه ها، حوض ها و اموری از این دست در حجاز مطالبی را می نگارد. فصل ششم مربوط به تولیدات کشاورزی آن ناحیه است که شامل تاکستان ها، درختان میوه، سبزی ها، حبوبات، گندم، جو و دیگر تولیدات است. فصل هفتم، از اهل حجاز، که اعم از عشایر و غیره می باشند، می گوید. فصل هشتم، از راه های ارتباطی در حجاز اعم از راه های قدیم و راه میان مکه و مدینه در قرون اولیه اسلامی می گوید. فصل نهم، منزل هایی که بین راه مدینه و مکه وجود دارد را، معرفی می کند. در فصل دهم، از نظام اداری حجاز در دوره های نخستین اسلامی می گوید و از قرآن کریم نقل می کند که در آن چند واژه ی عربی اصیل وجود دارد: مانند ام القری، حاضر، مدینه، بلده، قریه، ارض که هر یک بر نوعی از نظام اداری دلالت دارد. فصل یازدهم مربوط به شیوه جمع آوری صدقات، مکان و زمان مصرف آنها می باشد. در فصل دوازدهم، از عطایا، رزق وحجاز می گوید و تعریف می کند که (عطا) مقدار معینی از مال است که دولت سالانه به ساکنان عرب می داده است و عطا از بزرگ ترین هزینه های دولتی و ممر اصلی معاش مردم بوده است. وی همچنین عطا در دوران حکمای مختلف و نسبت به افراد مختلف را که چه اندازه بوده است، مورد بررسی قرار داده می دهد. در فصل چهاردهم، مالکیت های ارضی در حجاز را بررسی نموده و بیان داشته که چه افرادی و املاکی که در حجاز متعلق آنان بوده است؛ شامل چه می شود؛ مثلا می گوید که امیرمومنان از مهم ترین املاک وی در ینبع بوده است. فصل پانزدهم مربوط به اماکن مدینه منوره است. فصل آخر از نشانه های عمران در مکه در دو قرن اول و دوم هجری می گوید. پایان کتاب فهرست کاملی از اشخاص و قبایل به ترتیب حروف الفبا یاد می شود.
wikifeqh: حجاز_در_صدر_اسلام _(کتاب)