جواهرده

جواهرده یکی از روستاهای شهرستان رامسر در غرب استان مازندران و در مرز استان گیلان است. این روستا در فاصله ۲۷ کیلومتری رامسر در دهستان سخت سر و در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری البرز قرار دارد. جمعیت روستای جواهرده بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ حدود ۹۸۰۰ نفر ( ۲۴۷۰ خانوار ) است. [ ۲] البته این جمعیت هرگز در تمامی طول سال ساکن این روستای مدرن نیستند؛ چرا که تنها چهار ماه از سال در این روستا مردم زندگی می کنند و در ماه های دیگر سال جز چند نفر نگهبان و سریدار کسی در آن جا ساکن نیست. مردم روستا به دامداری، کشاورزی و باغداری مشغول اند و صنایع دستی آن شامل نمدمالی، سفال، آهنگری و مسگری است. تنها راه ارتباطی جواهرده به رامسر منتهی می شود و از راه کوهستان با قزوین نیز مرتبط است.
امروز آب آشامیدنی منطقه نیز از چشمه های متعددی چون «سلیمان»، «برشی» و «کوه کین» تأمین می شود که در گذشته افراد خیرخواه، آب چشمه ها را تا نزدیکی ده هدایت کرده اند. «جواهرده» ۱۲ محله قدیمی دارد که «جولاخیل» بزرگ ترین محله ده و بعد از آن «اوشیان سر»، «سید محله»، «برشی محله»، «آموسی خیل»، «صیقل محله»، «چاک دشت»، «سراب یا کربلا بنه»، «رمک محله»، «تنگدره»، «فتوک محله»، «کهنه تنگدره» و «شل محله» از دیگر بخش های این ده به شمار می روند. در داخل گورهای باستانی جواهرده حفاری های غیرمجاز زیادی انجام می شود.
در مورد نام این روستا عقاید مختلفی وجود دارد. یکی از کهن ترین اشاره ها به نام این روستا در کتاب «تاریخ گیلان و دیلمستان» از سیدظهیرالدین مرعشی است که نوشتهٔ سدهٔ ۹ هجری قمری می باشد و ضمن بازگویی رویدادهای سال ۸۸۸ هجری قمری از این روستا با نام «جئورده» یاد می کند. [ ۳] [ ۴] در گذشته و در زبان گیلکی نام این روستا به صورت «جؤردی» یا «جؤرده» یاد شده است. [ ۵]
برخی پژوهشگران اطلاق نام جواهرده بر این روستا را نادرست می دانند. چراکه این گونه استدلال می کنند که «جؤرده» به معنی ده بالا ( زِبَر ده ) [ ۶] در مقابل جیرده یعنی ده پایین ( زیر ده ) می باشد. همچنین باید توجه داشت که در استان گیلان چندین محل و روستا با نام هایی که از مشتقات جئور یا جیر باشند وجود دارند. [ ۷] به همین دلیل نام «جواهرده» را از این رو که با واژهٔ «جواهر» بستگی دارد نادرست می دانند. [ ۸]
در نقطهٔ مقابل برخی پژوهشگران نیز با در نظر گرفتن رسم دیرینهٔ دفن مردگان در بلندی ها و درون دخمه ها همراه با لوازم زینتی ( جواهرات ) توسط زرتشتیان و رایج بودن این عمل از دوران ساسانیان تا پیش از دوران آل بویه در این منطقه، [ ۹] این گونه استدلال می کنند که چون رسم نامگذاری مکان ها به دو گروه غربی و شرقی، و سفلی و علیا امری متأخر بوده و مربوط به دوران نظام خانی و خان زادگی و ملوک الطوایفی است، [ ۱۰] پس نام «جؤرده» نمی تواند به معنی ده بالا باشد، و همان گوهر و جواهر منظور بوده، و «جواهرده» نام درست این روستا می باشد. [ ۸] بر این پایه، اینان به دلیل به دست آمدن آثار قیمتی، طلا و جواهرات از این روستا آن را همان «جواهرده» می نامند. [ ۱۱] یک استدلال دیگر نیز این است که وجود نام «جواهردشت» در رودسر نیز خود تأئیدی است بر تصادفی نبودن نام «جواهرده» بر این روستا که در رامسر واقع شده است. یعنی اگر قرار بود جئور در یک جا به اشتباه جواهر تعبیر شود، دیگر اینکه بگوییم در دو جای متفاوت، در هر دو به اشتباه به جواهر تعبیر شده، امری دور از واقع به نظر می رسد. [ ۱۲]