جهان پناه

جهان پناه چهارمین شهر قرون وسطایی بود که با هم شهر دهلی در هند را تشکیل می دادند.
جهان پناه در سال ۱۳۲۶ - ۱۳۲۷ توسط محمد بن تغلق ( ۱۳۲۱ - ۱۳۵۱ ) ، سلطان دهلی، بنیاد شد. برای مقابله با تهدید مداوم مغولان، تغلق شهر جهان پناه را با برج و بارو ساخت و قلعه علی آباد که در سده ۱۴ احداث شده بود و هم چنین همه بناهای بین قلعه رای پیتورا و دژ سیری را در محوطه آن گنجاند.
دهلی از چهار شهر تشکیل می شد که در مجاورت هم و متصل به هم قرار گرفته، یکی را به همین نام دهلی می خوانند که از بنای هندویان و قسمت قدیمی شهر است. قسمت دیگر شهر را سیری می نامیدند که دارالخلاقه نیز خوانده می شد. قسمت سوم را تغلق آباد می نامیدند و آن را سلطان تغلق پدر پادشاه هند ساخته. قسمت چهارم دهلی جهان پناه نام دارد که ویژه سکونت محمدشاه سلطان هند بود. این قسمت را محمدشاه خود بنا کرده و خیال داشت هر چهار شهر را درون باروی یگانه ای قرار دهد و بخشی از این بارو را نیز ساخت لیکن چون هزینه های آن زیاد شده از تکمیل آن خودداری کرد. در همین اوان، پایتخت به دولت آباد انتقال یافت و استحکامات دفاعی در آنجا ساخته شد.
محمدبن تغلق شاه، دومین سلطان دودمان تُغْلُقیه بود که در ۷۲۵ به پادشاهی رسید. در قلمرو وسیع او، بر اثر سیاستهای نادرستش، همواره شورش وجود داشت و او خود به این امر واقف بود. وی در ۷۲۷ دستور تخریب دهلی را داد و مردم را به زور به منطقه دیوگری ــ که شهر دولت آباد را در آنجا بنا کرده بود ــ فرستاد و از این رویداد به عنوان یکی از عوامل اصلی نام می برند که امروزه از شهر جهان پناه و دژهای آن آثار کمی به جا مانده است.
برج های دیده بانی حصارهای شهر جهان پناه، مانند عادل آباد، نیمه استوانه ای اما فاقد دهلیز خارجی است.
در حدود ۶۸ کیلومتری شمال شهر ویرانه های کاخ دارْسَرا ( بیجی مندل ) قرار دارد، که ابن بطوطه آن را بتفصیل توصیف کرده و بویژه کاخ دیوان عام ( هزارستون ) را تحسین نموده است.
جهان پناه، منزلگاه شاهانه ای بود شامل مسجد جامع باشکوهی به نام مسجد بیگم پور منسوب به معمار سلطنتی، ظاهرالدین جَیوش، که یک معمار ایرانی بود که در طرح این مسجد یک طرح سنّتی ایرانی مشهور به چهارایوان را با طاق نماهای گنبدی و چهار اتاق گنبددار گرداگرد اندرونی وسیعی به کار برد. ورودی اصلی، در سمت شرقی، به پلکان مجللی می رسید که به طرز باشکوهی بر خیابان پایینی مشرف بود.