جهاد نفس

[ویکی فقه] جهادِ نفس، اصطلاحی در اخلاق اسلامی به معنای تهذیب نفس و هر نوع مبارزه و مخالفت با خواستهای مذموم نفسانی است.
در قرآن کریم ، هر یک از کلمات جهاد و نفس ، به طور جداگانه و در برخی موارد در کنار یکدیگر آمده اند. در عین حال ، در بیش تر موارد، لفظ جهاد در قرآن ، حتی در مواردی که در کنار نفس آمده ، به معنای جنگ با کافران و مشرکان است .
از مواردی که این واژه به معنایی اعم از جهاد با کفار و مشتمل بر جهاد نفس گرفته شده ، آیه ۷۸ سوره حج است . در آیه ۲۱۸ سوره بقره هم مفهوم جهاد نفس از مصادیق جهاد در راه خدا دانسته شده است . برخی مفسران ، جهاد در آیه ۶۹ سوره عنکبوت را هم به معنایی عام و شامل جهاد نفس گرفته اند.

بیشترین کاربرد اصطلاح جهاد نفس
بیشترین کاربرد اصطلاح جهاد نفس در احادیث ، خاصه احادیث شیعه ، دیده می شود. مشهورترین بیان در این باره ، که از پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلم نقل شده است ، در متون اصلی حدیث اهل سنت وجود ندارد، اما کلینی آن را از امام صادق علیه السلام روایت کرده است ؛ به این مضمون که پیامبر اکرم گروهی را به جهاد (سَریه ) فرستاد و چون آنان بازگشتند، به ایشان فرمود: آفرین بر گروهی که جهاد کوچک تر را پشت سرگذاشته اند و اینک جهاد بزرگ تر برعهده آنان مانده است ، سپس توضیح دادند که مراد از جهاد بزرگ تر همان جهاد با نفس است .
ابن بابویه در ادامه حدیث این تتمه را نیز نقل کرده است : «ثُمَّ قالَ: اَفْضَلُ الْجِهادِ مَنْ جاهَدَ نَفْسَهُ الَّتی بَین جَنْبَیهِ» (برترین جهاد این است که شخص با نفس خود جهاد کند).

مراد از جهاد
مراد از جهاد، به کار گرفتن کل نیرو و توان در قلمرو قول و فعل است

مراد از نفس
...

[ویکی شیعه] جهاد نفس یا جهاد اکبر اصطلاحی است در اخلاق اسلامی برگرفته از روایات دینی به معنای کوشش در تهذیب اخلاق و نفس و هر نوع مبارزه و مخالفت با خواست های مذموم نفسانی است. در قرآن و روایات بر جهاد با نفس تاکید شده است و در روایات، جهاد با نفس در مرتبه ای بالاتر از جهاد قرار گرفته و دارای مراتب و درجاتی است.
«جهاد» کلمه ای عربی از ماده «ج ـ ه ـ د» به معنای نهایت کوشش را به خرج دادن است. جهاد، به کار گرفتن کل نیرو و توان در قلمرو قول و فعل است «نفس»، در ترکیب «جهاد نفس» یا به معنای اوصاف زشت و اخلاق و اعمال مذموم است یا مترادف با قلب و روح است که برحسب احوال مختلف، با صفاتِ مطمئنه و لوّامه و امّاره وصف می شود. و جهادِ نفس، اصطلاحی در اخلاق اسلامی به معنای تهذیب نفس و هر نوع مبارزه و مخالفت با خواستهای مذموم نفسانی است.
در قرآن کریم، هر یک از کلمات «جهاد» و «نفس»، به طور جداگانه و در برخی موارد در کنار یکدیگر آمده اند. در عین حال، در بیشتر موارد، لفظ جهاد در قرآن، حتی در مواردی که در کنار نفس آمده، به معنای جنگ با کافران و مشرکان است. از مواردی که این واژه به معنایی اعم از جهاد با کفار و مشتمل بر جهاد نفس گرفته شده، آیه ۷۸ سوره حج است. در آیه ۲۱۸ سوره بقره هم مفهوم جهاد نفس از مصادیق جهاد در راه خدا دانسته شده است. برخی مفسران، جهاد در آیه ۶۹ سوره عنکبوت را هم به معنایی عام و شامل جهاد نفس گرفته اند.