جن در قران

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] جن در قرآن. در این نوشتار آیات مربوط به واژه «جن» را مورد بررسی قرار می دهیم سپس با استفاده از مجموع این آیات، روشن می شود که آیا جن به صورت وصف در قرآن استعمال شده است یا آن که از دیدگاه قرآن نام یکی از موجودات است و وجود خارجی دارد.
کلمه «جن» در اصل به معنی چیزی است که از حس انسان پوشیده باشد. مثلا می گوییم «جنه اللیل» یا «فلما جن علیه اللیل» یعنی هنگامی که پرده سیاهی شب او را پوشاند، و به همین جهت «مجنون» به کسی که عقلش پوشیده و «جنین» به طفلی که در رحم مادر پوشانده شده و «جنت» به باغی که زمینش را درختان پوشانده اند، و «جنان» به قلب که در درون سینه پوشانده شده و «جنه» به معنی سپر که انسان را از ضربات دشمن می پوشاند آمده است. از آیات قرآن استفاده می شود که «جن» یک نوع موجود عاقلی است که از حس انسان پوشیده شده، و آفرینش آن در اصل از آتش یا شعله های صاف آتش است، و ابلیس نیز از همین گروه است. در این جا به اوصاف جن از نظر قرآن می پردازیم:
ویژگی های جن از دیدگاه قرآن
۱ ـ جن موجودی است که از شعله های آتش آفریده شده، برخلاف انسان که از خاک آفریده شده است. ۲ ـ دارای عقل، علم، درک و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است. (آیات مختلف سوره جن). ۳ ـ دارای تکلیف و مسئولیت هستند. (آیات سوره جن و الرحمن).۴ ـ طایفه جن نیز مرد و زن دارند. ۵ ـ گروهی از آن ها مؤمن صالح و گروهی کافرند. ۶ ـ دارای حشر و نشر و معادند. ۷ ـ آن ها در آسمان ها بوده و خبرگیری و استراق سمع داشتند و بعدا ممنوع شدند. ۸ ـ در میان آن ها افرادی یافت می شوند که از قدرت زیادی برخوردارند، همان گونه که در میان انسان ها نیز چنین است:مثلا یکی از آن ها به سلیمان گفت: «من تخت ملکه سبا را پیش از آن که از جای برخیزی از سرزمین او به این جا می آورم»! ۹ ـ آن ها قدرت بر انجام بعضی کارهای مورد نیاز انسان دارند: «گروهی از جن پیش روی سلیمان به اذن پروردگار کار می کردند، و برای او معبدها، تمثال ها و ظروف بزرگ غذا تهیه می کردند.» ۱۰ ـ خلقت آن ها در روی زمین قبل از خلقت انسان ها بوده است. از یک سو قرآن، کلام ناطق صادق، خبر از وجود جن، با ویژگی هایی که در بالا ذکر شد داده است، و از سوی دیگر هیچ دلیل عقلی بر نفی آن وجود ندارد. بنابراین باید آن را پذیرفت.
انواع جنیان
این نکته نیز قابل توجه است که جن گاهی بر یک مفهوم وسیع تر اطلاق می شود که انواع موجودات ناپیدا را شامل می گردد، اعم از آن ها که دارای عقل و درکند و آن ها که عقل و درک ندارند، و حتی گروهی از حیواناتی که با چشم دیده می شوند و معمولا در لانه ها پنهانند، نیز در این معنی وسیع وارد است.شاهد این سخن روایتی است که از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل شده است که فرمود: «خداوند جن را پنج صنف آفریده است: صنفی مانند باد در هوا (ناپیدا هستند) و صنفی به صورت مارها، و صنفی به صورت عقرب ها، و صنفی حشرات زمینند و صنفی از آن ها مانند انسانند که بر آن ها حساب و عقاب است.» پس جن نیز مانند انسان موجودی است مادی و همانند انسان دارای روح است. پس به طور کلی دارای حیات هدف دار و معنادار می باشد که دارای ویژگی هایی است که حشر و نشر (معاد) را برای او لازم می گرداند. حال ببینیم که جدای از جایگاه او در نظام آفرینش قرآن چه هدفی را برای خلقت آن بیان می کند و ویژگی های این موجود عجیب از دیدگاه قرآن چیست؟
علت خلقت جن
...

پیشنهاد کاربران

جن و انس در قرآن
پیشگفتار
اعتقاد به وجود جن به عنوان موجود نادیدنی که به گونه ای مرموز میان ما زندگی و گه گاه در زندگی ما دخالت هایی می کند، در گذشته ای نه چندان دور، از مسلمات باورهای دینی توده های مردم و از موضوع هایی به شمار می رفت که همواره اثبات آن از نظر علمی و تجربی دشواری هایی را برای باورمندان به مذهب موجب می شد. هر چند به قول برخی از اهل طنز و طعن، با اختراع برق، بساط این باور که جن در تاریکی شب پیدا می شد، برچیده شد، با این حال به دلیل اشاره های متعددی که قرآن به جن ( در کنار انس ) کرده، همچنان اعتقاد به این موجود در میان مسلمانان برجا مانده و برای آن توجیهات مختلفی می کنند.
...
[مشاهده متن کامل]

به نظر رسید بررسی اجمالی آیه هایی که به جن اشاره کرده، بتواند پرده های افسانه و خرافاتی را که در طول قرن ها با پیروی از پندارها و تقلید از اوهام، چشمِ خِرد برخی از ما را پوشانده، کنار بزند و روزنه ای به حقیقت بگشاید.
از آنجایی که در ترجمه¬ی یک متن یا واژه¬ای از یک زبان به زبانی دیگر، همواره بخشی از معنای واقعی آن که در فرهنگ و فهم مردم معینی شکل گرفته از دست می رود، لازم است نخست به کاربرد واژه¬ی جن و ساخته های آن در قرآن و زبان عربی توجه کنیم.
معنای واژه ای جن
در همه ی مشتقات کلمه ی جن در ادبیات عرب، همواره نوعی پوشیدگی یا پنهان سازی وجود دارد. مثلاً به کودک در شکم مادر، به دلیل آنکه در تاریکی شکم است، جنین گفته می شود و در قرآن آمده است: «أَنتُمْ أَجِنَّةٌ فِی بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ. شما قبلاً در شکم مادرتان جن بودید. » ( نجم/ 32 ) . واژه ی «اجنه» ( جمع جن ) پوشیدگی کودک در پرده های گوناگون را بیان می کند.
به درختان به هم پیوسته ای که همچون پوششی گیاهی روی زمین را فرا می گیرد و خاک را می پوشاند، جنّت ( باغ ) می گویند که با جمع ( جنّات ) و مشتقات آن ۱۴۷ بار در قرآن آمده است؛ ولی کمتر توجه می شود که جنت با جن هم ریشه است. به سپر از آنجایی که سرباز را می پوشاند، جُـنّـه می گویند و قرآن ادعای ایمان دورویان را که همچون ماسک فریبی به چهره می زنند، با همین واژه وصف کرده تا پنهان کاری ناصادقانه¬ی آنان را افشاء نماید: «اتخََّذُواْ أَیْمَانهَُمْ جُنَّةً فَصَدُّواْ عَن سَبِیلِ الله‏. سوگندهای خود را سپری قرار دادند و مردم را از راه خدا مانع شدند. » ( مجادله/16 ) دیوانه را نیز به دلیل پوشیده شدن خردش، مجنون ( جن زده ) می گفتند. گویی عوامل نامشخصی که برای مردم نامعلوم بوده ( چون مالیخولیا ) قدرت درک او را می پوشانده است. در قرآن ۱۱ بار واژه ی مجنون آمده که در همه¬ی آنها این واژه به معنی دیوانه است. اینک برخی از آنها:
ـ «وَ یَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِکُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُون. و مى‏گفتند: , آیا ما به خاطر یک شاعر دیوانه، دست از خدایان خویش برداریم‘؟‏ ( صافات/36 )
ـ «فَتَوَلَّى بِرُکْنِهِ وَ قالَ ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ. فرعون با تمام نیرو از موسى روى برگردانید و گفت: , جادوگر یا دیوانه است‘‏. » ( ذاریات/39 )
ـ «کَذلِکَ ما أَتَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُون. این گونه است که هیچ پیامبرى پیش از اینها به سوى قومى نیامد جز آن که گفتند: او جادوگر یا دیوانه است. ‏» ( ذاریات/52 )
منکران رسالت پیامبر اسلام، از آنجایی که با سخنان او بیگانه بودند و پرده ای ضخیم میان او و خودشان احساس می کردند، به وی اتهام جن زدگی ( بِهِ جنةٌ ) زدند تا بر پوشیده بودن نظریاتش برای آنان که آنها را ناشی از القائات موجودات ناشناخته می دانستند، تأکید کرده باشند.
علاوه بر قرآن، در نهج البلاغه و متون دینی نیز می توان مشتقاتی از کلمه ی جن را دید که بیانگر نوعی پوشیدگی است. مانند: جنایت که به هر کار خلاف و خیانت پنهانی گفته می شود ( از جمله قتل ) . برای نمونه در این جمله¬ی علی به معاویه در بیان عدم پنهانکاری و دخالت خود در کشتن عثمان: فطلبتنی بمالم تجن یدی و لسانی . . . الا ان تتجّنی فتجن ما بدالک ( نهج البلاغه نامه های ۵۵ و۶ ) . همچنین در زبان عرب، جنان ( قلب آدمی ) که در میان قفسه سینه پوشیده و نگهداری شده است؛ و نیز اجتناء ثمره ( چیدن و انبار کردن میوه ) که از جلوی دید در روی شاخه به جای سربسته ای انتقال داده می شود. ( نهج البلاغه خطبه ۵: و مجتنی الثمرة لغیر وقت ایناعها . . . کسی که میوه را پیش از رسیدن بچیند . . . )
کلمه ی جن بیش تر به حالت اسم شناخته می شود و گاهی نیز به حالت فعل در می آید؛ و این کمک بزرگی برای فهم دقیق تر واژه¬ی جن است. مثلاً قرآن برای نمایاندن تاریکی فراگیر شب که همچون پرده ای همه چیز را می پوشاند، فعل جَنَّ را به کار برده و در داستان مکاشفات ابراهیم می گوید: «فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأى‏ کَوْکَبا. هنگامی که ]تاریکی[ شب بر ]چشمان[ او پرده کشید، ستاره ای دید. » ( انعام/76 )
در اینجا آشکارا پنهان سازی را با فعل جنّ بیان کرده که معنایی مقابل ظهور دارد. این تقابل در نهج البلاغه در وصف پروردگار نیز آمده است: «لایُجنّه البطون عن الظهور و لایقطعه الظهور عن البطون. نه پنهان بودنش ( از حواس آدمی ) پرده ( جن کننده ) آشکار بودنش است، و نه آشکار بودن او نهان بودنش را نفی می کند. » ( نهج البلاغه/ خطبه ۱۹۵ بند۸ )
جن در برابر انس
یکی از راه های مطمئن برای شناخت معنای مفردات قرآن، مراجعه به واژه هایی است که معنای متضاد دارند. مثلاً لیل و نهار ( شب و روز ) ، نوم و یقظه ( خواب و بیداری ) ، صدق و کذب و مانند آن.
واژه¬ی اِنس که ۱۸ بار در قرآن به کار رفته ، بدون استثنا همواره با کلمه¬ی جن ترکیب شده است. مانند: شَیاطینَ الْإِنْسِ وَ الْجِن‏ ( انعام/112 ) یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ ( انعام/128 ) یا معشر الجن و الانس ( انعام/130 ) . آیا نمی توان از بررسی معنای لغوی این کلمه به مفهوم جن نزدیک شد؟
کلمه ی اِنس که به صورت اسم یا فعل در قرآن به کار رفته، از آنجایی که . . .

بپرس