جمل العلم و العمل

[ویکی فقه] جُمَل العلم و العمل ، کتابی در عقائد و احکام ، نوشته شریف مرتضی ملقب به عَلَم الهدی ، در اوایل قرن پنجم است؛ این کتاب به عربی نگاشته شده، و نام دیگر این کتاب جمل العقائد بوده است .وی این اثر را به توصیه استادش ، شیخ مفید(متوفی ۴۱۳)، برای آموزش به نوآموزان و یادآوری استادان نگاشته است . بدین ترتیب ، جمل العلم و العمل کتابی آموزشی است و خود سیدمرتضی هم آن را تدریس می کرده است .
درسهای بخش نخست کتاب را(بخش اعتقادات )یکی از شاگردانش تقریر کرده است ، که امروزه با عنوان شرح شریفِ مرتضی بر جمل العلم و العمل شناخته می شود. شیخ طوسی و کراجکی ، هر دو از شاگردان مرتضی ، بخش عقاید آن را شرح کرده اند. شرح طوسی ، که نجاشی آن را تمهیدالاصول نامیده است؛، به همت عبدالمحسن مشکوة الدینی در ۱۳۶۲ش در تهران به چاپ رسیده است ؛ اما شرح کراجکی در دست نیست . عبدالحسین حائری احتمال داده است که شرح منسوب به شریف مرتضی همان شرح کراجکی باشد؛ اما، جعفری مراغی ، براساس شواهدی ، استدلال کرده که مقرِّرِ شرح شریف مرتضی ، شیخ طوسی بوده است . به نظرِ مشکوة الدینی ، کتاب الاقتصاد الهادی الی الی طریق الرشاد شیخ طوسی ، خلاصه ای از تمهید الاصولِ اوست . طوسی در الاقتصاد بارها به تمهید الاصول ارجاع داده است. ابن بَرّاج ، یکی دیگر از شاگردان شریفِ مرتضی نیز، بخش احکام فقهی کتاب را شرح کرده ، که به همت کاظم مدیرشانه چی در اسفند ۱۳۵۲ در مشهد به چاپ رسیده است .
معنای عنوان کتاب
جُمَل به معنای ریسمان کلفت (الحبل الغلیظ ، ابن منظور، ذیل واژه، جمل) و طناب ستبر کشتی است و بنابراین ، عنوان کتاب به معنای ریسمان سخت و ستبر علم و عمل است .
واژه جمل در عنوان کتاب از قرن سوم تا پنجم
از قرن سوم تا پنجم ، کتابهایی نوشته شده که در عنوان آنها واژه جُمل به کار رفته است ، از جمله : الجمل فی الامامة، نوشته اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل بن نوبخت ؛ جمل الفرائض ، نوشته شیخ مفید؛ و الجمل والعقود، نوشته شیخ طوسی .
محتوای کتابهای جُمل وکتاب جمل العلم
...

[ویکی نور] جمل العلم و العمل، تألیف سید ابوالقاسم علی بن حسین موسوی بغدادی، معروف به شریف مرتضی، علم الهدی (م 436 ق) است.
کتاب جمل العقائد، از مشهورترین تألیفات فقهی و کلامی سید مرتضی می باشد. این کتاب با همۀ اختصار و ایجازش در بر دارندۀ مهم ترین مسائل فقهی است و از منابعی است که ما را با علم کلام و فقه در عصر مؤلف آشنا می سازد.
این کتاب از زمان تألیفش مورد توجه فقهای عظام واقع شده تا جایی که شیخ طوسی (م460ق) از شاگردان ممتاز وی قسمت کلامی آن را در کتابی به نام «تمهید الأصول» شرح زده است و عبدالعزیز بن برّاج (م481ق) از دیگر شاگردان مبرز او در کتابی به نام «شرح الجمل» قسمت فقهی آن را شرح زده است.
کتاب جمل العلم و العمل؛ شامل دو قسمت اعتقادیات (کلام) و قسمت عبادات فقه است.
در قسمت عقائد؛ اصول توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد و مباحث مربوط به آنان مطرح شده است.

[ویکی شیعه] جمل العلم و العمل (کتاب). جُمَلُ العِلْم و الْعَمَل، کتابی فقهی و کلامی تألیف سید مرتضی (متوفای ۴۳۶ق). این کتاب به زبان عربی و دربردارنده مسائل فقهی است. مؤلف در بخش اول کتاب به اصول اعتقادی نیز پرداخته است.
بنا بر گفته برخی، نام دیگر کتاب « جُمَل العقائد » بوده است. سید مرتضی این اثر را به توصیه استادش شیخ مفید برای آموزش دانش آموزان تازه وارد و نیز یادآوری مطالب برای اساتید نگاشته است.
آن گونه که آقا بزرگ تهرانی می گوید این کتاب از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش نخست در اعتقادات (کلام) و بخش دوم در عبادات (فقه) است. در قسمت عقاید از اصول توحید، عدل، نبوت، امامت، معاد و مباحث مربوط به آنان بحث شده و در بخش عبادات به ابواب نماز، روزه، اعتکاف، حج و زکات پرداخته است.