جمعه در فرهنگ اسلامی

[ویکی فقه] صرف نظر از آن چه به اشاره در قرآن یا به تفصیل و گاه جزءپردازی های اغراق آمیز در روایات ، در باره روز جمعه آمده است ، مهم ترین مشخصه و در عین حال کارکرد این روز ، نقش آن در نظام تقسیم روزهای ماه به واحدهای هفت تایی ( هفته ) به عنوان روز پایانی یا تعطیل هفتگی بوده است .
از همان اوایل شکل گیری جامعه مسلمانان در مدینه ، علاوه بر جنبه های عبادی و کارکرد دینی ـ اجتماعی جمعه ، نقش ها و ظرفیت های غیردینی (سیاسی، رسانه ای و اقتصادی) نیز در شمار مشخصه های هویتی این روز در آمد.

تفاوت جمعه با سبت یهودی
جمعه ، برخلاف شنبه ( سبت / شَباط ) یهودیان ، هرگز تعطیل مطلق و روز خودداری از کار کردن یا روز استراحتِ کامل به پیروی از استراحت خداوند پس از فراغت از کار خلقت نبوده است ، چه این حقیقت را به منزله اصالت و ابداعی بودنِ مفهوم جمعه در فرهنگ اسلامی بدانیم ، چه آن را حاصل تمایل پررنگ مسلمانان صدر اسلام به متمایز بودن یا دست کم احساس نیازِ هویت جویانه آنان به متمایز بودن از یهودیان و مسیحیان بینگاریم و چه حتی آن را ناشی از حزم و دوراندیشی بنیان گذاران سنّتِ اسلامی برای در امان ماندن از مایه های استهزای مفهوم یهودیِ «استراحت خداوند پس از شش روز آفرینش » تلقی کنیم .

پدیداری جمعه در نظر محققان غربی
گویتین و شاکد، دو محقق یهودی که هر دو ــ البته با تبیینی متفاوت جمعه مسلمانان را پدیداری دست دوم و اقتباسی از سنن پیش از اسلام دانسته اند، تفاوت های جمعه اسلامی را با سبت یهودی یا روزهای گردهمایی عرب جاهلی انکار نکرده اند، گو این که تبیین فرآیند اخذ و اقتباس جمعه از یوم هاکنستِ عبری (به معنی روز گردهمایی و روز بازار هفتگی) یا عروبتای آرامی از ریشه RB ـ (به معنی باهم آمیختن ) و یا آدینه فارسی (اگر اصلاً از ریشه y a به معنی آمدن باشد)، بسیار دشوار است .

تعطیلی روز جمعه
...