جلوه های رنگ

منظور از جِلوِه های رنگ یا پَرده های رنگ، انواع رنگ هایی است که با تغییر دادن هریک از سه ویژگی اصلی هر رنگ به دست می آیند.
بیشتر جلوه های رنگ به دلیل تضاد در سه ویژگی اصلی زیر به وجود می آیند که همه رنگ ها را تعریف می کند:
• ارزش ( روشن در مقابل تاریک یا سفید در مقابل سیاه )
• رنگینی ( کروما ) ( اشباع، خلوص، سیری، ماتی )
• فام: درجه شباهت یا تفاوت یک رنگ از یکی از عوامل اصلی قرمز، آبی و زرد
به دلیل ترکیب چند ویژگی زیر در رنگ ها، تعداد زیادی رنگ قابل مشاهده بروز می کند:
• روشنی[ ۱] ( tint ) : به مقدار ترکیب یک رنگ با رنگ سفید را میزان روشنی آن رنگ گویند. در این حالت، رنگ به دست آمده روشن تر و ناخالص تر از رنگ اولیه است.
• سایه یا فام سایه ( shade ) ، به مقدار ترکیب یک رنگ با سیاه گفته می شود که تیرگی رنگ اصلی را افزایش می دهد.
• سایه روشن ( tone, tonality ) ، به میزان تغییرات تیرگی و روشنی رنگ ها گفته می شود که از طریق آمیختن آن ها با مقادیر مختلفی از رنگ سفید، سیاه یا خاکستری به دست می آید.
در نظریه رنگ و هنرهای تجسمی سه رنگ اصلی قرمز، آبی و زرد و دو نارَنگ ( بدون رنگ دانه ) سیاه و سفید وجود دارد. شباهت یا تفاوت یک رنگ از یکی از عوامل اصلی قرمز، آبی و زرد را فام ( hue ) می گویند. [ ۲] رنگ ها به دو دسته کلی فام دار ( قرمز، آبی، زرد و… ) و بی فام ( سیاه، سفید و خاکستری ) تقسیم می شوند.
از ترکیب دو به دوی رنگ ها به ۹ رنگ فرعی می رسیم: «آبی بنفش، بنفش، بنفش قرمز، قرمز نارنجی، نارنجی، نارنجی زرد، زرد سبز، سبز، سبز آبی» و از ترکیب هر سه آن ها با هم رنگ قهوه ای ساخته می شود که در مجموع ۱۳ رنگ حاصل می شود. حال از ترکیب نارنگ های سیاه و سفید با این سیزده رنگ از هر کدام به ده درجه از سایه روشنی ( تونالیته ) می رسیم؛ به طور مثال رنگ قهوه ای دارای ده درجه سایه روشنی از تیره تا روشن می باشد. به عبارتی علاوه بر سیزده رنگ خالص، ۱۳۰ فام رنگی هم داریم. افزون بر آن، از ترکیب دو نارنگ سیاه و سفید، به نارنگ طوسی می رسیم که آن نیز دارای ده درجه سایه روشنی خنثی از تیره تا روشن می باشد. همچنین از ترکیب نارَنگ توسی با سیزده رنگ خالص، ۱۳ رنگ «چِرک» نیز ساخته می شود.
در مجموع، این ترکیبات ۱۶۹ طیف رنگ به دست می دهد که هر کدام دارای کد مشخص اند.