جغرافیای تاجیکستان

تاجیکستان کشوری است در آسیای میانه، که از سوی شمال و باختر با قرقیزستان و ازبکستان، از سوی خاور با چین، و از سوی جنوب با افغانستان همسایه است. نزدیک به ۹۳٪ خاک تاجیکستان را کوهستان ها پوشانیده اند. بسیاری از رودها و جریان های آبی که از یخچال های طبیعی کوهستانی روان شده اند، از دو رشته کوه بزرگ آلای و پامیر سرچشمه می گیرند. از روزگار باستان تا امروز این آب ها را برای آبیاری زمین های کشاورزی به کار گرفته اند. همچنین رشته کوه تیان شان، که یکی از رشته های کوه های بزرگ آسیای میانه است، از کناره های شمالی تاجیکستان می گذرد. کوهستان ها دو کانون جمعیتی تاجیکستان، که در زمین های پست تر شمال و جنوب این کشور گرد آمده اند، را از هم جدا می کنند. در بخش هایی از کشور که فعالیت های کشاورزی و صنعتی گسترده ای انجام می شود، سیاست های بهره برداری از منابع طبیعی اتحاد جماهیر شوروی مرده ریگی از دشواری های زیست محیطی را برای تاجیکستان مستقل به جای گذاشته است.
این کشور گستره ای به اندازهٔ ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومترمربع را در بر می گیرد. بیشترین اندازهٔ خاور تا باختر تاجیکستان ۷۰۰ کیلومتر و بیشترین اندازهٔ شمال تا جنوب آن ۳۵۰ کیلومتر است. درازای مرزهای کشور ۳٬۶۵۱ کیلومتر است که از خاور ۴۱۴ کیلومتر با چین و از جنوب ۱٬۲۰۶ کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد. بیشتر مرز جنوبی مشترک با افغانستان را رود آمودریا و شاخه ای از آن که رود پنج نام دارد پوشانده است. همسایگان دیگر این کشور جمهوری های بازمانده از اتحاد جماهیر شوروی هستند که از سوی شمال و باختر، ازبکستان و از سوی خاور، قرقیزستان می باشد.
آب و هوای تاجیکستان کم وبیش قاره ایش، نیمه گرمسیری، و نیمه خشک و در برخی ناحیه ها بیابانی است. هر چند باید آگاه بود که آب و هوا در این کشور به شدت به ارتفاع وابسته بوده و با تغییر ارتفاع آب و هوا نیز به طور چشمگیری دگرگون می شود.
اگرچه درهٔ فرغانه و دیگر زمین های پست این سرزمین را کوه های پیرامونشان از برخورد با جریان هوای شمالگان در امان نگاه می دارند اما با این حال دمای هوای در بیش از ۱۰۰ روز سال به زیر صفر درجهٔ سانتی گراد می رسد. آب و هوای زمین های پست جنوب باختری، که بیشترین دمای میانگین را دارند، خشک است. در زمین های پایین دست تاجیکستان دمای میانگین هوا چیزی بین ۲۳ تا ۳۰ درجهٔ سانتی گراد در تیر ماه و ۱ - تا ۳ درجه سانتی گراد در دی ماه می باشد. همچنین در بخش های خاوری تاجیکستان که کوه های پامیر را در خود دارد، دمای میانگین هوا در تیر ماه ۵ تا ۱۰ درجهٔ سانتی گراد و در دی ماه ۱۵ - تا ۲۰ - درجهٔ سانتی گراد می باشد.